W jaki sposób idee holenderskiego De Stijl kształtowały polską awangardę będzie można się przekonać dzięki wystawie Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design, którą Muzeum Sztuki w Łodzi otworzy 24 listopada.
Do tej pory w największych opracowaniach historii polskiej awangardy podkreślany był przede wszystkim kluczowy wpływ konstruktywizmu rosyjskiego. Wątek De Stijl był usuwany na plan dalszy. Kuratorki wystawy Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design postanowiły to zmienić i jak najpełniej przedstawić powiązania w sztuce holenderskiego De Stijl i artystów polskiej awangardy.
Ekspozycja odwołuje się do zagadnień istotnych w projektach awangardy, której głównym celem było stworzenie zupełnie nowej kultury plastycznej, przekształcenie i ulepszenie otaczającego świata, między innymi przez projektowanie architektury, wnętrz i mebli – podkreślają Paulina Kurc-Maj i Anna Saciuk-Gąsowska, kuratorujące wystawie.
Największa aktywność De Stijl jako ugrupowania przypadła na lata od 1917 do 1920. W grupie tej działali m.in.: Piet Mondrian, Theo van Doesburg, Georges Vantongerloo, Bart van der Leck, Vilmos Huszár, Gerrit Rietveld, Cornelis van Eesteren, Willem van Leusden, Jacobus Johannes Pieter Oud, Robert van ‘t Hoff czy Jan Wils. W końcowych latach działalności ugrupowania pod jego wpływem znaleźli się także twórcy młodszego pokolenia, między innymi Frederick Kiesler, Jean Gorin, Friedrich Vordemberge-Gildewart czy César Domela Nieuwenhuis.
Punktem wyjścia dla modelu sztuki grupy De Stijl była opracowana przez Pieta Mondriana idea neoplastycyzmu.
Związana z malarstwem, została przeniesiona w trzeci i czwarty wymiar przede wszystkim przez Theo van Doesburga. Nie oznaczała ona stworzenia prostej idei wzornictwa przemysłowego, ale kompleksowego modelu kształtowania formy plastycznej, która manifestować się miała się na różnych poziomach i poprzez współoddziaływanie rozmaitych dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby czy architektury, a nawet muzyki i literatury, na kształt totalnego Gesamtkunstwerk – wyjaśniają kuratorki.
Początek lat 20. XX wieku to czas, kiedy polscy artyści na tyle już okrzepli w nowej sytuacji geopolitycznej, która przyniosła Polsce niepodległość, że możliwe stało się zorganizowane wystąpienie i próby wcielania w życie idei, które dotąd prezentowane były jedynie w formie manifestów. Wraz z powołaniem grupy Blok i ukazaniem się pierwszego numeru pisma, nawiązały się również bliższe relacje między przedstawicielami polskiej i holenderskiej awangardy, wymiana korespondencji, przedruki artykułów i fotografii zrealizowanych projektów. Cel artystów należących do obu tych ugrupowań był wszakże taki sam: organizowanie nowoczesnego życia przy pomocy sztuki.
W tym czasie twórcy i propagatorzy neoplastycyzmu, jak Piet Mondrian, Theo van Doesburg czy Vilmos Huszár, mieli już za sobą pierwsze próby przejścia od teorii do konkretnych realizacji w dziedzinie architektury, designu czy typografii. W Polsce nowa architektura dopiero się kształtowała, szukając drogi pomiędzy narodowym stylem dworkowym a płynącymi z Zachodu ideami architektury egalitarnej, która mogłaby zapewnić każdemu godne warunki życia. Głównym probierzem nowoczesności miał być funkcjonalizm, który zdominował architekturę, projekty mebli a także kolorystykę wnętrza.
Na ekspozycji znajdzie się łącznie około 130 obiektów: rzeźb, obrazów, rysunków, a także makiet, rekonstrukcji oraz zdjęć archiwalnych. Prezentowane dzieła pochodzą z kolekcji: Van Abbemuseum w Eidhoven, Het Nieuwe Instituut w Rotterdamie, Centraal Museum w Utrechtcie, Stedelijk Museum w Amsterdamie; Roberto Polo Gallery w Brukseli, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Marzona Archive w Berlinie oraz zbiorów prywatnych i kolekcji. własna Muzeum Sztuki.
Wraz z otwarciem wystawy Organizatorzy życia, po powrocie dzieł z Madrytu, ponownie otwarta zostanie Sala Neoplastyczna i wystawa wokół niej, czyli Sala Neoplastyczna. Kompozycja otwarta. Słynne pomieszczenie zostanie odtworzone w „klasycznym kształcie” i na czas wystawy stanie się jej nieodłączną częścią, którą widzowie po zobaczeniu nowej ekspozycji koniecznie powinni odwiedzić, aby zobaczyć projekt Strzemińskiego i prace innych artystów związanych z neoplastycyzmem.
W ramach ekspozycji zaprezentowani zostaną: Barbara Brukalska, Stanisław Brukalski, Theo van Doesburg, Jean Gorin, Vilmos Huszár, Katarzyna Kobro, Bohdan Lachert, Bart van der Leck, Willem van dem Leusden, Piet Mondrian, César Domela Nieuwenhuis, Gerrit Thomas Rietveld, Karl Peter Röhl, Kurt Schwitters, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński, Krystyna Tołłoczko-Różyska, Jo Uiterwaal, Georges Vantongerloo i inni.
Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design
Kuratorzy: Paulina Kurc-Maj, Anna Saciuk-Gąsowska
Od 24 listopada 2017 roku do 25 lutego 2018 roku
Otwarcie: 24 listopada o godzinie 18.00
Muzeum Sztuki w Łodzi
