29 września 2011 r. o godz. 18.00 w Domu Spotkań z Historią odbędzie się wernisaż wystawy Kronikarki. Zofia Chomętowska i Maria Chrząszczowa. Fotografie Warszawy 1945–1947.
To kolejna obok wystaw Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952 i Architektoniczna spuścizna socrealizmu w Warszawie i Berlinie. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa – Karl–Marx–Allee – propozycja Domu Spotkań z Historią poświęcona odbudowie powojennej Warszawy.
Powojenna Warszawa w obiektywie dwóch kobiet – Zofii Chomętowskiej i Marii Chrząszczowej – zawodowych fotografek, to pierwsza tak obszerna prezentacja ich archiwów opracowywanych przez Fundację Archeologia Fotografii. Prace obu autorek znalazły się na pierwszej powojennej wystawie Warszawa oskarża zorganizowanej przez Biuro Odbudowy Stolicy w Muzeum Narodowym w 1945 roku.
Wystawa Kronikarki… i towarzyszący jej obszerny album to pierwsza próba przybliżenia dwóch mało znanych zbiorów fotografii zniszczonej wojną Warszawy szerszej publiczności. Mam nadzieję, że poprzez wystawę i album przywrócimy dwóm niezwykłym fotografkom – Zofii Chomętowskiej i Marii Chrząszczowej należne im miejsce w historii polskiej fotografii.
Ich twórczość jest wciąż marginalizowana. Ta nieobecność, wśród fotografów, którzy budowli mit odradzającej się Warszawy, jest trudna do usprawiedliwienia. Zdjęcia obu fotografek charakteryzują się świetnymi kadrami oraz wyraźnym temperamentem fotograficznym i niczym nie ustępują znanym dotychczas zdjęciom powojennej Warszawy. Więcej – są głosem tych, które były zapomniane – mówi Karolina Lewandowska, kuratorka wystawy z Fundacji Archeologia Fotografii.
Wystawa składać się będzie z kilkudziesięciu fotografii zrujnowanej Warszawy (ulice Śródmieścia, tereny getta, Stare i Nowe Miasto). Fotografki dokumentowały powojenną Warszawę, odbudowę stolicy i odradzające się w mieście życie. Podczas, gdy Maria Chrząszczowa (używała aparatu Rolleiflex 6×6 cm) w swoim obrazie miasta była mistrzynią wysmakowanej, często nastrojowej kompozycji, Zofia Chomętowska (z nieodłączną Leicą, 35 mm) – jedna z najważniejszych i najbardziej aktywnych fotografek dwudziestolecia międzywojennego, koncentrowała się w swoich pracach przede wszystkim na detalu i scenach ulicznych.
Zofia Chomętowska, z domu Drucka-Lubecka (1902, Porochońsk – 1991, Buenos Aires). Jedna z najważniejszych i najbardziej aktywnych fotografek dwudziestolecia międzywojennego. Jako jedyna kobieta publikowała fotografie w czasopiśmie Leica. W Warszawie zamieszkała w połowie lat 30. Fotografowała m.in. architekturę i wnętrza pałaców (m. in. pałacu Blanka, Kronenberga, Koniecpolskich). Pod koniec lat 30. wygrała konkurs na stanowisko fotografa w Ministerstwie Komunikacji. Na zlecenie prezydenta Warszawy, Stefana Starzyńskiego (projekt Warszawa wczoraj, dziś i jutro) stworzyła cykl zdjęć poświęcony temu, co powinno zostać w stolicy zmienione m.in. drewniane domy na Woli, hycle czy wysypiska śmieci.
Bieg historii sprawił, że wzięła udział w jeszcze jednej, niezwykle ważnej wystawie dotyczącej Warszawy, eksponowanej w Muzeum Narodowym. Na wystawie z 1945 roku pt. Warszawa oskarża! pokazywała zdjęcia zrujnowanej stolicy i powracających do niej ludzi. W 1947 roku, wraz z przywoływaną ekspozycją wyjechała do Londynu, a stamtąd wyemigrowała do Argentyny. Do zawodu fotografki już nie wróciła.
Maria Chrząszczowa (1913, Warszawa – 1979, Warszawa) znana jest przede wszystkim z fotografii architektury, głównie Warszawy. Do jej najważniejszych osiągnięć należy dokumentacja zburzonej stolicy Polski wykonana w 1945 roku. Wojnę spędziła w Warszawie, pracując u Foto Grogera oraz działając społecznie przy Radzie Głównej Opiekuńczej. Niemal wszystkie jej przedwojenne fotografie spłonęły w czasie wojny. Najwcześniejszy, zachowany zbiór to dokumentacja ruin Warszawy. Zdjęcia zawierają w sobie silny ładunek symboliczny i emocjonalny. Pod koniec 1945 roku Chrząszczowa dokumentowała m.in. obóz koncentracyjny w Auschwitz.
Do połowy lat 70. pracowała w zawodzie fotografki, m. in. w Polskiej Agencji Prasowej, pracowni Foto–Service przy Marszałkowskiej 8, którą prowadziła Kazimiera Funkiewiczowa, oraz w Przedsiębiorstwie Wystaw i Targów, gdzie dorabiała jako retuszerka. W latach 1953–1974 prowadziła pracownię fotografii w katedrze Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej. Jej zdjęcia znalazły się m.in. w albumach: Sześcioletni plan odbudowy Warszawy (1950); Ogrody polskie Gerarda Ciołka (1954); MDM (1955); Architektura drewniana w Polsce (1961) Witolda Krassowskiego. Niektóre z jej zdjęć opatrzone są pseudonimem Stefan, którego używała jako godło na konkursach. Od 1952 roku była członkiem ZPAF.
Dom Spotkań z Historią
ul. Karowa 20
Warszawa
