Monograficzna wystawa prac Stanisława Dróżdża w Muzeum Narodowym we Wrocławiu to pierwszy tak obszerny pokaz dzieł wielkiego artysty działającego na pograniczu poezji i plastyki – reprezentanta Polski na weneckim Biennale w 2003 roku. Na wystawę składa się ponad czterdzieści prac z całego okresu twórczości, od pierwszych utworów poezji konkretnej powstałych w 1967 roku do najnowszych prac z roku 2006.
Stanisław Drożdż urodził się w 1939 roku w Sławkowie. Bez wątpienia jest najwybitniejszym polskim poetą-konkretystą, od wielu lat uprawiającym już samotnie tę dziedzinę sztuki (w latach 70. i 80. animator ruchu konkretystycznego). Artysta zmarł 29 marca 2009 roku, nie doczekawszy swoich 70 urodzin (przypadały 15 maja), a także otwarcia bardzo dla niego ważnej dużej wystawy we Wrocławiu, mieście, z którym związany był od ponad 50 lat. W mieście tym ukończył Technikum Ekonomiczne. W 1959 roku rozpoczął studia na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, które ukończył w 1964 roku. Magisterium uzyskał, na podstawie wydanej przez siebie książki Poezja konkretna, dopiero w roku 1979. Zawierała ona prace, życiorysy i biobibliografię autorów-konkretystów polskich. Był organizatorem sesji i wystaw poezji konkretnej, zarówno krajowej jak i zagranicznej. Od 1971 roku był na stałe związany z Galerią Foksal w Warszawie, ale wystawiał również w wielu innych krajowych galeriach.
Wystawa w Muzeum Narodowym ukazuje rozwój twórczości Stanisława Dróżdża: począwszy od wczesnych wierszy lingwistycznych po prace rozpisane na przestrzeń – także ogromnych rozmiarów, jak wenecka realizacja Alea iacta est – oraz zarówno te, w których podstawowym tworzywem jest język, jak i teksty cyfrowe oraz dzieła operujące przedmiotami-znakami. Zostaną na niej zrealizowane wielkie, skomplikowane technicznie koncepcje: te najbardziej znane, jak słynne między, jak i te, które zaprezentowane zostały dotąd tylko jeden raz, jak dwie prace bez tytułu – tzw. klamki (CSW Zamek Ujazdowski, 1999) oraz żyłki (Galeria Foksal, 2002). Alea iacta est, praca złożona z ok. 250 tysięcy kości do gry, przedstawiająca wszystkie możliwe 46.656 układy 6 kostek, pokazana zostanie w alternatywnej swojej postaci 6 tomów ksiąg oraz jako dokumentacja wystawy w Pawilonie Polskim w Wenecji, także dokumentacja filmowa. Elementem wystawy będzie ponadto utwór muzyczny skomponowany do jednego z utworów Stanisława Dróżdża przez Tadeusza Sudnika; jego premiera odbędzie się na tegorocznej Warszawskiej Jesieni.
Paweł Sosnowski pisał o wystawie:
(…) Artysta ustawia widza wobec gigantycznej ściany kostek do gry, daje kilkadziesiąt tysięcy możliwych rozwiązań, kusi, prowokuje. Samotne krzesło i stół z kostkami zapraszają. Gdy widz ulegnie pokusie, pragnieniu wygranej, gdy weźmie kości do ręki przekroczy Rubikon – wejdzie w grę – konflikt z sam z sobą. Gdy już podejmie grę sytuacja staje się nieodwracalna, może albo wygrać, albo przegrać (…) Projekt Stanisława Dróżdża, jak wszystkie jego wcześniejsze realizacje, odnosi się do kwestii wykraczających poza najprostsze jego odczytanie, czyli w tym wypadku do relacji miedzy marzeniem i grą, jest formą opisu rzeczywistości opartej na przypadku, a więc konfliktowej mimo pozornego uporządkowania.
Tytuł wystawy, początekoniec, jest tytułem i zarazem fragmentem jednej z wczesnych prac artysty, powstałej w swojej pierwszej wersji w 1971 roku. Mówi jednocześnie o najważniejszym źródle jego pracy artystycznej, jakim były rozważania nad językiem i o wyrażanej poprzez własne utwory fascynacji problemem czasu i przestrzeni; nieuchwytnym dla nas ich początkiem i końcem. Ten tytuł dotyczy także samej wystawy, która w obliczu śmierci jej autora jest prezentacją zarówno pierwszych, jak i ostatnich Jego prac: kolejne, niestety, już nie powstaną…
Podtytuł Pojęciokształty. Poezja konkretna to określenia, jakimi Stanisław Dróżdż tytułował niemal wszystkie swoje wystawy, podkreślając tym swoją wierność autorskiemu terminowi, wymyślonemu w drugiej połowie lat 60. dla nazwania oryginalnej własnej twórczości oraz wierność poezji konkretnej – awangardowemu zjawisku w światowej literaturze, operującemu na pograniczu z plastyką, które rozwijało się od połowy lat 50. do początku lat 70. XX wieku. Teksty Dróżdża realizowane są w postaci maszynopisów, fotograficznych odbitek, komputerowych wydruków i instalacji przestrzennych.
Dróżdż tworzy z pojedynczych słów, liczb, liter nową jakość wizualną i znaczeniową, stawiając sobie za cel, aby w minimum zapisu osiągnąć maksimum treści skojarzeniowych. Czarno-biała, oszczędna estetyka tekstów występuje w bezpośredniej relacji z ich etycznym, egzystencjalnym przesłaniem. Konsekwentne, minimalistyczne, ograniczone kolorystycznie do czerni i bieli projekty wykorzystują przestrzeń, jaka wytwarza się pomiędzy znakami w systemach językowych i logicznych. Z chirurgiczną precyzją artysta wydobywa językowe elementy naginając, multiplikując i skracając składniowe struktury i przenosząc je w realną przestrzeń konstruowaną w galerii.
Stanisław Dróżdż pokazywał swoje prace najczęściej w Galerii Foksal w Warszawie, a także w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, w Galerii Potocka w Krakowie, na wystawie polskiego konceptualizmu w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, w Galerii Sztuki Współczesnej we Wrocławiu, w Galerii Miejsce w Cieszynie. Zrealizował specjalny projekt dla nowo wzniesionych hal targowych w Lipsku, jego prace pokazywane były w 2000 roku między innymi na Targach Książki we Frankfurcie i na wystawie sztuki polskiej In Between przygotowanej przez Galerię Zachęta w Chicago. W 2001 roku miała miejsce jego duża wystawa w Bunkrze Sztuki w Krakowie, a Galeria Zewnętrzna AMS prezentowała na 400 bilboardach w 19 miastach polski, plakat Stanisława Dróżdża zatytułowany lub. W 2002 r. Stanisław Dróżdż został Laureatem Nagrody Artystycznej Fundacji Nowosielskich. W 2003 r. reprezentował Polskę na 50 Biennale w Wenecji. Prace Dróżdża z lat sześćdziesiątych można zobaczyć w Kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie. W swoim dorobku artysta ma około 300 wystaw krajowych i zagranicznych – indywidualnych i zbiorowych. Prace Drożdża znajdują się w zbiorach muzeów krajowych i zagranicznych.
Wystawie towarzyszy obszerny katalog – pierwsza monografia twórczości Stanisława Dróżdża. Kuratorem wystawy jest Elżbieta Łubowicz.
