Festiwal Filmów i Kultury Rosyjskiej Sputnik nad Polską to nie tylko filmy. To również szereg wystaw, koncertów, warsztatów, paneli dyskusyjnych, a także spotkań z najważniejszymi postaciami rosyjskiej kinematografii. Wysoką rangę Festiwalu podkreśla sekcja konkursowa, której zwycięski film wybrany przez profesjonalne Jury zdobędzie nagrodę Grand Prix Sputnik. Osoby wchodzące w skład Jury to znani dziennikarze filmowi i pasjonaci kultury rosyjskiej.
W tym roku 3. Festiwal Filmów Rosyjskich Sputnik przemieni się w wehikuł czasu, dający możliwość poznania twórczości nieżyjącego już Wasilija Szukszyna i Andrieja Tarkowskiego – w ramach festiwalu będzie można zobaczyć retrospektywę ich filmów. Ponadto na festiwalu pojawią się filmy reżyserów dobrze znanych polskim kinomanom: Wiera Storożewa, Paweł Łungin czy Bakur Bakuradze – to tylko część twórców docenionych już w naszym kraju.
Podczas tegorocznej edycji festiwalu organizatorzy dużą część czasu poświęcają twórczości mistrza kina rosyjskiego – Andriejowi Tarkowskiemu. Rosyjski reżyser, scenarzysta i aktor urodził się 4 kwietnia 1932 roku we wsi Zawrażije nad Wołgą (aktualnie obszar Białorusi). Tarkowski często przyznawał, iż dzieciństwo upływające na wsi, w bezpośrednim kontakcie z naturą, zaważyło decydująco na jego duchowej kondycji. Uprawiał w ZSRR kino jawnie autobiograficzne i antytotalitarne. Odżegnywał się od artystycznej bigoterii – życie i twórczość miały się wzajemnie przenikać. Dbał o to, by ścieżka jego życia była zgodna z wartościami prezentowanymi w filmie. W krótkim czasie zyskał w ZSRR niezaszczytne miano reżysera wyklętego. W swoim kraju bywał bezradny wobec cenzury i często bezrobotny – za granicą okrzykiwano go największym objawieniem.
W swoim dorobku reżyserskim posiada 11 filmów. Najważniejsze z nich będzie można zobaczyć w ramach festiwalu. Począwszy od pierwszego filmu Andrieja, który zrealizował wraz ze swoim przyjacielem ze studiów Aleksandrem Gordonem – Zabójcy na podstawie prozy Hemingwaya, poprzez kultowe filmy mistrza: Andriej Rublow, Solaris, Zwierciadło oraz jego ostatni film – Ofiarowanie. Występuje w nim tylko kilka postaci: Aleksandr – profesor, który wcześniej był aktorem, jego żona; ich mały syn; filozof – listonosz; służąca podobna do wiedzmy. Wszystkie filmy Tarkowskiego można rozpoznać bez żadnej pomyłki, ale dwa ostatnie (Ofiarowanie, Nostalgia) najwyraźniej ukazują męczące reżysera problemy poetyckie, teoretyczne i filozoficzne. Te długie, liryczne, tajemnicze filmy są w istocie niezwykłym splotem wspomnień, objawień i proroctw. Odbijają pełen napięcia konflikt między tym co duchowe i tym co materialne.
Filmy Tarkowskiego oparte na założeniu powiązania rytmu z czasem filmowym, podkreślają silny związek czasu – obrazu, tego co realne i tego co wyobrażone. Czas, przestrzeń, natura i dźwięki – to kategorie, którymi Tarkowski operował przez wszystkie lata swojej działalności twórczej. Te same kategorie biorą udział w ukazaniu rozdarcia między światem zewnętrznym a światem wewnętrznym, między tym co posiada wymiar duchowy, a tym co wymiar materialny. Rozdarcie takie wyzwala w człowieku konflikt intrapersonalny, który Tarkowski nazywa fundamentalnym dla współczesności, i dalej określa go mianem kompleksu Tołstoja. Styl jakim posługuje się Tarkowski, nadaje jego filmom rangę intymnego kina autobiograficznego, a przygoda z nim staje się podróżą po nieznanych strefach wewnętrznego życia człowieka.
W celu przybliżenia polskim widzom sylwetki Tarkowskiego oraz jego życia organizatorzy przygotowali cykl filmów dokumentalnych poświęconych reżyserowi. Szczypok – film o domu Tarkowskiego w miejscowości o takiej samej nazwie, Pamięć – zrealizowany w stylu Tarkowskiego film o domu, w którym się urodził i wychował, Student Andriej Tarkowski – podstawą tego filmu są wspomnienia Aleksandra Gordona, przyjaciela Tarkowskiego i partnera życiowego jego siostry. To tylko część z obrazów zrealizowanych po to, aby pamięć o wielkim reżyserze przetrwała.
W dniach od 5 do 11 listopada na festiwalu będzie gościł Arsienij Tarkowski – syn wybitnego reżysera Andrieja Tarkowskiego. Zastąpi on Marinę Tarkowską, siostrę reżysera, która z powodów osobistych była zmuszona odwołać wizyte w Polsce. Arsienij Tarkowski spotka się kilkakrotnie z widzami festiwalowymi podczas projekcji filmowych w Kinie Kultura. Będzie obecny także podczas debaty w dniu 10 listopada poświęconej swojemu ojcu również w Kinie Kultura.
Na debacie obecni będą m.in.:
- Aleksandr Gordon – przyjaciel Andrieja Tarkowskiego (Gordon grał w filmach Tarkowskiego m.in. w Zabójcach)
- Wiktor Matizen – przyjaciel Andrieja Tarkowskiego
- Krzysztof Zanussi
- Debatę poprowadzi wybitny dziennikarz, krytyk filmowy Tadeusz Sobolewski.
Natomiast pierwsza debata festiwalu odbędzie się 8 listopada o godz. 17.25 w kinie Kultura po projekcji jednego z filmów reżysera pt. Jest taki chłopak (1964). Dyskusję na temat dorobku filmowego Wasilija Szukszyna poprowadzi dr Grzegorz Szymczak z Uniwersytetu Warszawskiego, a udział w niej wezmą żona reżysera – aktorka Lidia Fiedosiejewa – Szukszyna oraz jego córka – aktorka Maria Szukszyna.
14 listopada o godz. 19.20 w sali 7 kina Kinoteka odbędzie się natomiast spotkanie z reżyserem i dyrektorem generalnym największej rosyjskiej wytwórni filmowej Mosfilm – Karenem Szachnazarowem. Spotkanie poprowadzi dr Grzegorz Szymczak, a będzie ono poprzedzone pokazem filmu w reżyserii Karena Szachnazarowa pt. Goniec (1986). Będzie to jedyna w swoim rodzaju okazja do spotkania się na żywo z twórcą takich filmów, jak Stworzył nas jazz, Pełnia księżyca czy Carobójca. Na Festiwalu Sputnik polscy widzowie po raz pierwszy będą mieli okazje obejrzeć nowy film Karena Szachnazarowa – Pałata nr 6, zrealizowany na podstawie utworu Antona Czechowa.
Program 3. Festiwalu Filmów Rosyjskich Sputnik nad Warszawą będzie dzielił się na 15 sekcji tematycznych. Wśród nich znajdą się: sekcja poświęcona 20-leciu istnienia Otwartego Rosyjskiego Festiwalu Filmowego Kinotawr oraz sekcja zatytułowana Idź i patrz.
Kinotawr jest głównym i największym krajowym festiwalem filmowym w Rosji. Pierwszy Festiwal miał miejsce w 1990 roku w Podolsku, a od 1991 roku odbywa się w Soczi. Od 1994 roku równolegle z Otwartym festiwalem Kina Rosyjskiego odbywa się Festiwal Międzynarodowy. Co roku w czerwcu, na wybrzeże Morza Czarnego przyjeżdżają najwybitniejsi przedstawiciele rosyjskiej kinematografii – reżyserzy, producenci, aktorzy, scenarzyści, operatorzy, aby nagrodzić najlepsze rosyjskie produkcje. Dziesięć festiwalowych dni wypełnionych jest nie tylko pokazami, ale i licznymi wydarzeniami towarzyszącymi. Według Daniłły Dondureja, redaktora naczelnego rosyjskiego pisma Sztuka filmowa, w najtrudniejszych czasach Kinotawr pozostawał miejscem spotkań ambitnej, wprawdzie rozproszonej, ale nie zniszczonej rosyjskiej filmowej społeczności. Festiwal odegrał ogromną rolę w porewolucyjnej historii naszej sztuki (po upadku Muru Berlińskiego i rozpadzie ZSRR). Historia Festiwalu znakomicie odzwierciedla przemiany jakie w ciągu ostatniego 20-lecia zaszły w kinematografii rosyjskiej.
Na Festiwalu Sputnik zaprezentowane zostaną filmy, które w ciągu 20 lat istnienia Festiwalu Kinotawr zyskały największe uznanie soczijskiego jury. Wśród nich znajdą się takie tytuły jak: Zemsta Jermaka Szinarbajewa, Uśmiech Siergieja Popowa, Osobliwości narodowego polowania i Posterunek Aleksandra Rogożkina, Jeniec Kaukazu Siergieja Bodrowa, Czas tancerza Wadima Abdraszytowa, Księżycowy tata Bachtijora Chudojnazarowa i inne.
Kolejną sekcją będzie blok filmowy zatytułowany Idź i patrz. W jego ramach zaprezentowane zostaną wybrane arcydzieła kinematografii radzieckiej, związane z tematyką wojenną, począwszy od kultowego obrazu Lecą żurawie Michaiła Kałatazowa poprzez Los człowieka Siergiej Bondarczuka czy Balladę o żołnierzu Pawła Czuchraja. Tytuł sekcji został przejęty od filmu Idź i patrz Elema Klimowa, który uważany jest za jeden z najwybitniejszych filmów wojennych w historii kinematografii. Po nakręceniu filmu Idź i patrz Klimow nie stworzył żadnego nowego filmu, ponieważ jak stwierdził wszystko co chciał osiągnąć w filmie już zrobił.
Specjalnie dla najmłodszych widzów organizatorzy przygotowali sekcję Mały Sputnik wypełnioną kreskówkami cieszącymi się ogromną popularnością nie tylko wśród wschodnich sąsiadów. Kultowi Wilk i zając, Winipuch a także przyjazne wszystkim dzieciom Śmieszaczki wypełnią swą energią weekendowe poranki Festiwalowych kin.
Kontynuacją warszawskiej edycji festiwalu będą jego repliki w 27 miastach w całej Polsce m.in.: Wrocław, Poznań, Łódź, Kraków, Szczecin i Katowice.
