Wystawa Zbigniewa Libery w warszawskiej Zachęcie jest drugim po amerykańskim, a pierwszym w Polsce retrospektywnym przeglądem twórczości artysty, obejmującym trzy dekady jego aktywności w sztuce. Jest paradoksem, że twórczość Libery, czołowego artysty polskiej sztuki krytycznej, autora głośnych i powszechnie znanych prac jak: Lego. Obóz koncentracyjny czy Pozytywy nie doczekała się dotychczas wyczerpującej monograficznej prezentacji i publikacji. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki realizując ten projekt w ścisłej współpracy z artystą, wypełnia tę lukę, prezentując obok prac znanych, nigdy dotychczas nie upublicznione fotografie i filmy z lat 80., a także niektóre urządzenia korekcyjne z lat 90., nie wystawiane dotąd w Polsce.
Zbigniew Libera (ur. 1959 r. w Pabianicach) debiutował w 1982 roku w obiegu kultury niezależnej na łódzkim Strychu. W latach 80. działał w kręgu Kultury Zrzuty, wspólnie z artystami z grupy Łódź Kaliska oraz m.in. Jackiem Kryszkowskim, Jerzym Truszkowskim i Włodzimierzem Adamiakiem. Libera brał także udział w wydawaniu słynnego, niezależnego pisma Tango. Wspólnie z Jerzym Truszkowskim założył punkową grupę Sternenhoch, która łączyła działalność muzyczną z performerską. Był modelem fotograficznych prac Zofii Kulik z serii Idiomy socwiecza, które przyczyniły się do popularyzacji charyzmatycznego wizerunku artysty. W latach 80. powstają fundamentalne dla polskiej sztuki krytycznej realizacje Libery: Obrzędy intymne i Jak tresuje się dziewczynki.
W latach 90. Libera skupił się przede wszystkim na perfekcyjnie wykonanych Urządzeniach korekcyjnych. Seria ta obejmuje obok Lego. Obóz koncentracyjny, takie prace jak uniwersalną wyciągarkę penisa, urządzenia kulturystyczne dla małych chłopców czy lalkę, którą można ogolić. Istotą tych prac nie jest jednak ich wygląd, lecz perswazyjna funkcja wskazująca na metody, jakimi w ramach polityki ciała społeczeństwo dyscyplinuje jednostki. Zarówno same dzieła, jak i tematy podnoszone w pracach Libery (przede wszystkim kwestia Holocaustu), wywoływały gorące debaty publiczne w Polsce i za granicą. Stały się przedmiotem zaciętych polemik prasowych, ale i uniwersyteckich analiz oraz konferencji naukowych.
Po roku 2000 Libera ujawnia się jako aktywista alternatywnego frontu kulturalnego. Jest pomysłodawcą projektu Zimna wojna (artystów ze społeczeństwem) w Krakowie oraz współzałożycielem Warszawskiego Aktywu Artystów. Tworzy dwie klubokawiarnie w Warszawie: Baumgart/Libera w Zamku Ujazdowskim, a następnie, wraz z Tomkiem Kurzycą i Mariolą Przyjemską, Aurorę przy ul. Dobrej. Organizuje w nich koncerty muzyczne i wieczory literackie. Prace powstałe po roku 2000 podejmują temat statusu, funkcji i roli obrazów medialnych. Libera zajmuje się fotografią prasową, relacją obrazu i tekstu, naturą widzialności, książką artystyczną. Kolejne realizacje artysty: Pozytywy, Co robi łączniczka, The Gay, Innocent and Heartless prezentowane są w całej Polsce i odbywają triumfalny pochód przez galerie w całej Europie.
Szczególne sukcesy Libera odnosi w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego praca stała się inspiracją dla głośnej wystawy Mirroring Evil w The Jewish Museum w Nowym Jorku, a University of Michigan w Ann Arbor zorganizował artyście wystawę retrospektywną i zaprosił go do wygłoszenia prestiżowego, dorocznego wykładu w ramach serii Copernicus Lecture. Przed Liberą takie zaproszenia otrzymali m.in.: Adam Michnik, Leszek Kołakowski, Czesław Miłosz i wielu innych. W 2007 roku Museum Serralves w Porto zorganizował pionierską prezentację sztuki lat 80., na której Libera był jednym z dwójki zaproszonych z Polski artystów. Jesienią 2007 roku Libera osiedlił się w Pradze, gdzie w roku akademickim 2008/2009 prowadził pracownię gościnną w Akademii Sztuk Pięknych. Jest obywatelem świata, a zarazem jednym z najważniejszych artystów reprezentujących sztukę tej części Europy.
Oprowadzanie kuratorskie
5 grudnia, godz. 12.15 / spotkanie na wystawie z kuratorką Dorotą Monkiewicz
Pokazy filmowe i spotkania
3 grudnia, godz. 18.00 / pokaz filmów towarzyszących wystawie (cz. I) / spotkanie prowadzi Zbigniew Libera
Kultura zrzuty w Teofilowie 1987 roku, realizacja: Zbigniew Libera, 90 min, 1987 r.
Komentarz autora: Film dokumentalny zrealizowany podczas pleneru Kultury Zrzuty w Teofilowie w 1987 roku. Przed przystąpieniem do realizacji podjąłem dogmatyczne założenie, że decyzje związane z montażem poszczególnych scen, ich długością i kolejnością podejmować będę intuicyjnie na miejscu w trakcie robienia zdjęć, co praktycznie wykluczyło możliwość jakichkolwiek korekt post factum. Kolejne sceny wyłaniają się i ponownie zapadają w ciemność, dzielącą akcję na poszczególne epizody, pokazywane w takiej kolejności, jak rzeczywiste wydarzenia w czasie trwania pleneru. Każde uruchomienie kamery łączyło się z decyzją, czy dany epizod jest wystarczająco ważny, by znaleźć się w dokumencie, na który przeznaczono tylko 90 minut taśmy.
Wiele fragmentów zostało zarejestrowanych na wpół świadomie, w trakcie upojenia alkoholowego. Można tu zobaczyć zarówno obszerne fragmenty wystąpień o charakterze raczej tradycyjnym, jak performans Janusza Bałdygi, Pawła Kwieka czy Marka Janiaka lub Przemysława Kwieka, jak również bardziej spontaniczne zachowania Jacka Kryszkowskiego, Adama Rzepeckiego, Agaty Smalcerz, Andrzeja Kwietniewskiego, Andrzeja Świetlika, Makarego Wielogórskiego, Mikołaja Malinowskiego, Elżbiety Kacprzak, Zofii Łuczko, Jerzego Gawrona, Jerzego Truszkowskiego, Jolanty Ciesielskiej, Pani Bińczykowej, Zbyszka Bińczyka, Zygmunta Rytki, Pynia, zespołu Moskwa, Włodzimierza Adamiaka, Marka Sobczaka, Henryka Jasiaka, Grzegorza Zygiera i innych.
Made by Libera, reż. Paweł Sosnowski, 35 min, TVP 1998 r.
Dokument zrealizowany przez Pawła Sosnowskiego dla TVP1 czeka na pozwolenie emisji w TVP od 1998 roku. Zbigniew Libera odsłania kulisy swojego artystycznego warsztatu. Reżyser pokazuje go podczas rozmów z podwykonawcami lub w trakcie wykładu. W to wszystko wplecione zostały archiwalne materiały telewizyjne i filmowe.
13 stycznia, godz. 18.00 / WRO Ukryta dekada / spotkanie poprowadzą: Piotr Krajewski i Zbigniew Libera
Spotkanie jest związane z wydaną właśnie przez centrum sztuki WRO publikacją Ukryta dekada. Polska sztuka wideo 1985–1995 zawierającą teksty krytyczne oraz wybór prac na 4 płytach DVD. Ukryta Dekada to długofalowy projekt badawczy, edytorski i wystawienniczy poświęcony historii polskiej sztuki wideo. Jego pierwsza odsłona miała miejsce podczas Biennale WRO 09. Podstawą projektu jest zgromadzenie i opracowanie reprezentatywnej, ciągle uzupełnianej, kolekcji prac powstałych w latach 1985 – 1995, stworzonych przy użyciu wideo i/lub pierwszych technik cyfrowych.
15 stycznia, godz. 18.00 / pokaz filmów towarzyszących wystawie (cz. II) / spotkanie prowadzi Zbigniew Libera
Teofilów 90, realizacja: Zbigniew Libera, 90 min, 1990 r.
Reportaż uczestniczący, którego akcja toczy się podczas spotkania artystów w Teofilowie w 1990 roku. Zbigniew Libera przyjął tu podobną zasadę montażu, jak w zrobionym trzy lata wcześniej reportażu z Teofilowa. W filmie znalazły się zarówno dokumentacje prac zebranych artystów, jak i subiektywne obserwacje samego autora. Oprócz Libery, w filmie występują: Andrzej Kwietniewski, Małgorzata Kapczyńska-Dopierała, Włodzimierz Adamiak, Marek Janiak, Andrzej Binczyk, Andrzej Świetlik, Jerzy Ryba, Zofia Łuczko, Jacek Kryszkowski, Marek Sobczak, Jerzy Jurecki, Adam Rzepecki, Przemysław Kwiek, Witold Krymarys i inni.
Program edukacyjny towarzyszący wystawie Zbigniew Libera. Prace z lat 1982–2008
- 30 listopada 2009 r. – 7 lutego 2010 r. / Na Gapę. Program TV Canal+, 1996
- 4 grudnia, godz. 12.30 / spotkanie z cyklu Patrzeć/zobaczyć. Sztuka współczesna i seniorzy. Prowadzenie: Barbara Dąbrowska i Maria Kosińska. W spotkaniu weźmie udział Zbigniew Libera.
- 14 stycznia, godz. 18.00 / spotkanie z cyklu Przyjdź i zadaj pytanie. W spotkaniu weźmie udział Zbigniew Libera.
- 21 stycznia, godz. 18.00 / spotkanie z cyklu Przyjdź i zadaj pytanie. Prowadzenie: Ewa Domańska.
Wystawie towarzyszy przekrojowy katalog w dwóch wersjach językowych — polskiej i angielskiej. Publikacja dofinansowana ze środków Instytutu Adama Mickiewicza.
Kurator wystawy: Dorota Monkiewicz,
współpraca ze strony Zachęty: Julia Leopold,
projekt ekspozycji: Robert Rumas,
realizacja: Anna Muszyńska i zespół.
Wystawa prezentowana od 1.12.2009 do 7.02.2010
Wystawa zorganizowana we współpracy z BWA Wrocław — Galerie Sztuki Współczesnej.
Ekspozycja we Wrocławiu w dniach 19.02 – 14.04.2010.
Wystawa dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
plac Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
1 komentarz
Od wielu lat ten sam błąd. W filmie “Teofilów 90” występuje Krzysztof Jurecki, nie zaś Jerzy Jurecki.