Jenny Holzer należy do kręgu najwybitniejszych artystów swojego pokolenia. Z wykształcenia malarka i graficzka, artystka uczyniła centralnym elementem swojej twórczości tekst: w plakatach, na ławkach kamiennych i znakach elektronicznych. W języku, swoim podstawowym środku wyrazu, Holzer bada kwestie autorstwa i władzy, mówiąc o tak ważkich i delikatnych aspektach, jak nadzieja, rozpacz, potrzeba i tęsknota.
Artystka przedstawia swoje koncepcje, argumenty ze sfery polityki i gorzkie refleksje społeczne w przestrzeni publicznej i na międzynarodowych wystawach, w tym na Times Square, w londyńskim City Hall, Neue Nationalgalerie, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku i Muzeum Bilbao. Holzer reprezentowała także USA na Biennale w Wenecji w 1990 roku, gdzie otrzymała nagrodę Leone d’Oro za najlepszy pawilon.
Począwszy od zorganizowanej w 2004 roku wystawy w Kunsthaus Bregenz w Austrii, Holzer skupiła się na analizie odtajnionych dokumentów rządu USA. Włączając do swych obrazów, wielkoformatowych projekcji świetlnych i znaków elektronicznych notatki, zeznania złożone pod przysięgą, e-maile, dyrektywy, wyroki sądowe i inne materiały rządowe dotyczące sytuacji na Bliskim Wschodzie, Holzer pokazuje obraz wojny i tortur.
Chociaż już w trakcie wystawy w Bregenz zatytułowanej Truth Before Power artystka przedstawiała dokumenty jako projekcje świetlne i treść znaków elektronicznych, cykl Redaction Paintings rozpoczęty został w 2005 roku. Pracując bezpośrednio z kopiami dokumentów rządowych, często tak drastycznie ocenzurowanych lub tak dalece przeredagowanych, że niekiedy poza obszarem czarnych linii czy prostokątów pozostawało zaledwie kilka słów, autorka przetwarzała je na sitodruki i poddany obróbce cenzora materiał powiększała, umieszczając go na malowanym płótnie. Sposób, w jaki artystka prezentuje dokumenty rządowe, oddziałuje na zmysły i unaocznia to, w jaki sposób anonimowość i niebezpośredniość języka używanego przez rząd i administrację wywiera wpływ i zadaje rany.
Redaction Paintings, centralny element pokazu, wykorzystują materiały, do których dostęp ma każdy. W większości dokumenty te zostały zebrane i upublicznione przez organizacje amerykańskie, jak np. Archiwum Bezpieczeństwa Narodowego oraz Amerykańską Unię Swobód Obywatelskich. Organizacje te oraz im podobne nie są bezpośrednio powiązane z rządem amerykańskim, lecz służą doradztwem w zakresie ochrony swobód, stojąc na straży skutecznego funkcjonowania i przejrzystości demokracji. Obrazy Holzer wskazują na antagonizmy w łonie samego rządu, które mogą prowadzić do nowych koncepcji i rozwiązań. Stawiają też przed nami pytania o to, w jaki sposób sami wpływamy na przyszłość.
Wystawa Jenny Holzer w Art Stations Foundation składa się z obrazów najnowszych oraz jednej z jej wczesnych ław granitowych.
W Art Stations zaprezentowane będą trzy cykle obrazów. W jednym z nich każdy z obrazów olejnych na płótnie przedstawia odcisk ręki żołnierza amerykańskiego oskarżonego, lecz niekoniecznie skazanego za popełnienie zbrodni w Iraku. Ponad każdym odciskiem dłoni cenzor usiłował wymazać znaki umożliwiające identyfikację oskarżonego, zamalowując je na czarno. Różnorodność metod rysunku nie jest studium formalizmu i abstrakcji. Szeroki zakres prac i stylistyk odsłania kolejne warstwy jednostek i historii, które połączyła wojna. Wykraczając poza abstrakcyjny na pozór świat polityki i strategii, obrazy zawierające odciski dłoni ukazują, że zarówno polityka, jak i strategia to fizyczne palimpsesty jednostek ludzkich. Jednakże obrazów Holzer – opartych na dokumentach ujawnionych dzięki amerykańskiej ustawie o wolności informacji – nie można czytać na jeden tylko sposób.
Jeden z obrazów, o szczególnej wymowie, nie posiada oznak wymazywania czy cenzury. Praca ta, znajdująca się w Kolekcji Grażyny Kulczyk, jest pośmiertnym odciskiem dłoni osoby zmarłej w czasie pobytu w amerykańskim więzieniu. Nie widzimy tu nakładania się na siebie osób i znaków graficznych, jak ma to miejsce w pozostałych pracach. Możemy wtedy wyobrazić sobie rękę, która podniosła martwą dłoń, umoczyła w tuszu i następnie położyła na papierze, żeby odcisnąć niewyraźny ślad.
W drugim cyklu prac Jenny Holzer odnalazła pewne silnie ocenzurowane dokumenty i zamieniła czarne miejsca ingerencji cenzorskich na elementy kolorowe, przenosząc je na obrazy sitodrukowe. Wzorując się na suprematystycznym modelu barwy Kazimierza Malewicza, Holzer wprowadza do formalnej abstrakcji element wyboru, uznaniowości i świadomej decyzji. Kiedy posługuje się tym modelem malarstwa w odniesieniu do dokumentów rządowych, podważa tezę, że machina biurokracji nie posiada twarzy.
Artystka zwraca uwagę na fakt, że to jednostki, a nie automaty odpowiadają za zasady, wybory i wprowadzanie w życie procedur, które prowadzą do utajnionych pod czarnymi ingerencjami cenzora informacji. Dyskretnie obecna – w ramach tych pozornie formalnych obrazów – poprzez użycie koloru, Holzer pokazuje, że władza i biurokracja są w swojej istocie zbiorem pojedynczych decyzji. Aby podkreślić dialog ostatnich swoich prac z historycznymi dokonaniami awangardy Europy Wschodniej, Holzer prezentuje obok cyklu swoich obrazów dwie prace autorstwa Henryka Stażewskiego, polskiego konstruktywisty.
Kolejny cykl malarski na wystawie to mapy wykonane przez artystkę. Obrazy są reprodukcjami slajdów z prezentacji w programie PowerPoint, zaprezentowanej w Białym Domu przez Centralny Sztab Dowodzenia, a zawierającej propozycje strategii inwazji w Iraku. Obrazy dają wgląd w biznes wojny, w pełne entuzjazmu skróty określające cele i procedury działań wojennych, a także uwidaczniają rozziew pomiędzy intencją a tym, co staje się rzeczywistością.
Warto dodać, iż prezentacja Jenny Holzer we włoskim pawilonie podczas Biennale w Wenecji w 2007 roku eksponowała kolejne prace z cyklu odtajnionych dokumentów. Duża wystawa wędrowna zorganizowana przez Fondation Beyeler i Museum of Contemporary Art w Chicago (2008-2010) również pokazywała prace Holzer poświęcone odtajnionym dokumentom.
Artystka:
Jenny Holzer (ur. 1950) to jedna z najważniejszych współczesnych artystek amerykańskich. Mieszka i tworzy w Nowym Yorku. Jej wrażliwość ukształtowana została w oparciu o sztukę pop, minimalizm oraz doświadczenia video-artu i filmu. Twórczyni oryginalnej formy w sztuce konceptualnej oraz kontynuatorka wielkiej tradycji sztuki krytycznej.
W 1976 roku artystka porzuciła malarstwo abstrakcyjne, by w rok później rozpocząć działalność pisarską, której efektem było uznanie tekstu za medium sztuki. Niezwykle istotną rolę w formułowaniu środków ekspresji, jak i samej treści odegrał w przypadku Holzer Nowy Jork wraz z jego specyficznym środowiskiem artystycznym uwrażliwionym na zagadnienia kultury i polityki, a skupionym wokół Collaborative Project. Nowy Jork to także pierwsze znaczące miejsce prezentacjii wystaw, które pozwoliło artystce zredefiniować potencjalną grupę odbiorców sztuki. Odtąd za docelową scenę spotkań z uczestnikami swoich projektów uznaje przestrzeń publiczną.
Proces kształtowania się stylu tekstu oraz sam jego przekaz pozostawiły po sobie spójną i rozpoznawalną serię prac, która uczyniła Jenny Holzer słynną artystką. W latach 1977-1979 poświęciła się pracy nad głośnym cyklem Truizmów, jednozdaniowych sentencji imitujących powszechnie uznane sądy natury społeczno-politycznej, które pojawiały się w rozmaitych miejscach w przestrzeni publicznej. Równocześnie rozwinęła bardziej skomplikowane Inflammatory Essays (1979-1982) polegające na wykreowaniu sprzecznej retoryki o charakterze religijno-politycznym, często przyjmującej kształt tekstowej konstrukcji utworzonej z fragmentów sentencji Trockiego, Mao Tse-tunga, a nawet Hitlera. Zapisane rygorystycznie w 20 linijkach i rozmieszczane w przestrzeni publicznej w formie małych plakatów poprzedziły Living Series (1980-1982), czyli dwuzdaniowe, zainspirowane codziennością sentencje odlane na metalowych tabliczkach. Kolejna seria, tak zwana Survival Series (1983-1985), odznaczała się bardziej agresywnym tonem, z kolei powstała w 1986 roku przejściowa seria tekstów Under a Rock polegała na zderzeniu neutralnego komentarza z dramatycznym opisem.
