Ostatnia część wystawy dotyczy pełnego sprzeczności wieku XIX. To wiek naznaczony głębokim konfliktem ideologicznym pomiędzy obrońcami Ancien Regime’u a zwolennikami liberalizmu, występującym także w innych krajach europejskich, z tą różnicą, że w Hiszpanii konflikt ten trwał zdecydowanie dłużej. Prawdopodobnie spowodowane było to faktem, że w czasie Kongresu Wiedeńskiego zwycięskie mocarstwa bardziej niż sprawami Hiszpanii interesowały się poskromieniem rewolucyjnych i napoleońskich upiorów, które napawały je przerażeniem.
W zaistniałym stanie rzeczy Hiszpania znalazła się w sytuacji nieustannych przewrotów prowadzących często do autentycznych wojen domowych, rujnujących kraj i przyczyniających się do licznych kryzysów państwa. Liberalizm wspierał ruchy nacjonalistyczne, które w konsekwencji doprowadziły do uniezależnienia się amerykańskich kolonii i głębokiego fermentu na samym półwyspie.
Wolność gospodarcza sprzyjała bogaceniu się możnych i umacnianiu się arystokracji, a także rozproszeniu lub niszczeniu dziedzictwa kulturalnego i zamykaniu królewskich manufaktur, pomimo że podjęto pewne kroki, które sprzyjałyby redystrybucji bogactwa, takie jak: zniesienie lenna i majoratu, konfiskata mienia kościelnego, dożywotnich rent kościelnych i mienia należącego do miast.
Pierwsze trzy dekady wieku, poza krótkim epizodem, charakteryzują się autorytaryzmem, co zbiegło się z panowaniem Ferdynanda VII. W kulturze oznaczało to przedłużenie stylu neoklasycznego pochodzenia francuskiego i pewnej ogólnej ociężałości wynikającej z niechęci władzy do zmian – szczególnie widocznej w meblach, które stały się dosyć masywne – a także w akademizmie obecnym w malarstwie i innych sztukach dekoracyjnych.
Pewne echa tych tendencji odnaleźć można w modelu łóżka paryskiego, w porcelanie, wyrobach ze szkła i brązu, nawet tych z importu, oraz w srebrach produkcji krajowej. Są one natomiast mniej widoczne w malarstwie Vincentego Lópeza i wyrobach złotniczych pochodzących z manufaktury Martínez, w których obok akademizmu i reminiscencji hellenistycznych widoczne są inspiracje tradycją barokową.
Reakcją na to swoiste skostnienie były nowe prądy, które zaczęły się umacniać w niestabilnych czasach za panowania królowej Izabeli II – romantyzm oraz inne nowości, takie jak odniesienia do wyidealizowanych czasów antycznych. Fascynacja ludowością, średniowieczem i Orientem, często z domieszką fantazji, która pozwalała na idealizowanie wspaniałej przeszłości, widoczna jest w płótnach pędzla Eugenio Lucasa Velázqueza i Genaro Péreza Villaamila.
W meblach oraz srebrach dominowała pewna lekkość, giętkość linii oraz przesadne nagromadzenie elementów dekoracyjnych, które przywodzą na myśl wykwintny styl rokoko z czasów Karola III. Inne dzieła francuskie zapowiadają swoją nawiązującą do starożytności kompozycją i upodobaniem do naturalistycznych przedstawień roślinności nadejście dwóch przeciwstawnych sobie nurtów: neorenenesansu i modernizmu, czy też art nouveau.
Jako zamknięcie wystawy służą trzy dzieła, które są krótkim odniesieniem do czasów po 1870 roku, za panowania Alfonsa XIII, ostatniego króla z dynastii. Są to dzieła krajowych artystów urodzonych krótko przed detronizacją Izabeli II, którzy cieszyli się wielką sławą, tak w swoich czasach, jak i obecnie, i są uznawani za najwybitniejszych przedstawicieli hiszpańskiego impresjonizmu: portret pędzla Joaquína Sorrolli, pejzaż Santiago Rusiñola i popiersie dłuta Agustína Querola.
Tekst: José Gabriel Moya Valgañón
Kalendarz wydarzeń towarzyszących wystawie Skarby Korony Hiszpańskiej:
Lipiec
- 13 lipca (środa), godz. 18.00. Rozbieranie Ewy – wernisaż wystawy.
Sala wystawowa Instytutu Cervantesa, ul. Kanonicza 12. Ostatni dzień wystawy: 2 września - 12–15 lipca (wtorek-piątek), godz. 10.00–13.00. Ślad światła – warsztaty fotograficzne dla dzieci w wieku 6–9 lat. Prowadzenie: Piotr Kula, Maria Stefaniak.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al.3 Maja 1, sala edukacyjna Pod Kozami - 16 lipca (sobota), godz. 10.30–14.00. Na rozkaz króla! – gra miejska dla dorosłych. Prowadzenie: Piotr Salwiński, Kinga Sozańska.
Start Park im. Henryka Jordana, przy parkowej kawiarni , al. 3 Maja - 19 lipca (wtorek), godz. 19.00. Foodjects – wernisaż wystawy hiszpańskiego designu kuchennego.
Galeria Pauza, ul. Floriańska 18/5, II piętro - 19-22 lipca (wtorek-piątek) godz. 10.00–13.00 – Kręcenie filmów telefonem komórkowym – warsztaty dla młodzieży. Prowadzenie: Alberto Tognazzi z hiszpańskiej agencji MOVILFILM (w języku hiszpańskim, tłumaczenie na język polski).
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al. 3 Maja 1, sala edukacyjna Pod Kozami - 23 lipca (sobota) godz. 10.30–14.00 – Hiszpańska zagadka – gra miejska dla dzieci wieku 13 lat. Prowadzenie: Piotr Salwiński, Kinga Sozańska.
Start Park Jordana, przy pomniku Henryka Jordana - 28 lipca –1 sierpnia (czwartek–poniedziałek), godz. 10.00–13.00 – Gry muzyczne – warsztaty dźwiękowe dla dzieci w wieku 9–12 lat. Prowadzenie: Teresa Malik.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al.3 Maja 1, sala edukacyjna Pod Kozami - 28 lipca (wtorek), godz. 19.00 – film Żołnierze spod Salaminy, reż. David Trueba (2003), w ramach Kino hiszpańskie na początek wieku.
Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27
Sierpień
- 2–5 sierpnia (wtorek-piątek), godz. 10.00–13.00. Poszukiwacze skarbów – warsztaty filmowe dla dzieci w wieku 9–12 lat. Prowadzenie: Malwina Antoniszczak, Joanna Pawluśkiewicz.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al.3 Maja 1, sala edukacyjna Pod Kozami - 9–12 sierpnia (wtorek-piątek), godz. 10.00–13.00 – Hiszpania w pudełku – warsztaty kulturowe dla dzieci w wieku 6–9 lat. Prowadzenie: Katarzyna Maziarz, Teresa Ścisłowicz.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al.3 Maja 1, sala edukacyjna Pod Kozami - 11 sierpnia (czwartek), godz. 18.00 – Królowie Asturii – wojownicy i budowniczowie – wykład dr hab. Teresy Rodzińskiej–Chorąży.
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny, al. 3 Maja 1, sala audiowizualna U Samurajów - 12 sierpnia (piątek), godz. 19.00 – filmy krótkometrażowe (Brasil, Manos, Perturbado, El tren de la bruja), w ramach Drżyjcie! Filmy grozy i fantastyka hiszpańska.
Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27 - 13 sierpnia (sobota), godz. 19.00 – film El sexto sentido, reż. Nemesio Sobrevila (1929), w ramach Drżyjcie! Filmy grozy i fantastyka hiszpańska.
Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27 - 14 sierpnia (niedziela), godz. 19.00 – film La zona, reż. Rodrigo Plá (2007), w ramach Drżyjcie! Filmy grozy i fantastyka hiszpańska.
Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27 - 15 sierpnia (poniedziałek), godz. 19.00 – film REC, reż. Paco Plaza, Jaume Balagueró (2007), w ramach Drżyjcie! Filmy grozy i fantastyka hiszpańska.
Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27
