Projekty prezentowane na wystawie Teksty Bałtyku zostały zainspirowane historiami ludzi, których życie i praca są związane z Morzem Bałtyckim. Są wśród nich m.in. prace pełne egzystencjalnego, poetyckiego nastroju, dzieła dotyczące dramatu i polityki, a także absurdalnego humoru i przesądów.
Film Henrica Lunda Jorgensena mówi o szwedzko-bałtyckich ekstradycjach, przedstawia zawieszonych w czasie uchodźców. Prace Iwony Zając łączą relacje robotników Stoczni Gdańskiej z tradycją haftu regionu Blekinge. We wspólnie zrealizowanej pracy Irma Stanaitytė i Jurgita Remeikytė wykorzystały historię o ludziach, którzy na Półwyspie Kurońskim łapali wrony, by przygotować z nich posiłek.
Interaktywna instalacja Łukasza Szałankiewicza ma swoje źródła w rytach skalnych z Blekinge, natomiast instalacja dźwiękowa Laury Stasiulytes zawiera ulubione pieśni opowiadaczy historii i łączy je w rytmiczny szum.
Wyjaśnienie czym jest ta wystawa nie jest takie proste ze względu na nietypowy, eksperymentalny sposób, w jaki była przygotowywana. Nie jest ona po prostu wyborem prac artystów, dokonanym przez kuratorki. Jej powstawanie to dość długi proces, który rozpoczął się wśród partnerów polskich i szwedzkich w 2010 roku. Wówczas organizatorzy spotkali się w celu przygotowania aplikacji o fundusze do unijnego Programu Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk. Mieli na celu realizację wspólnych przedsięwzięć kulturalnych w ramach projektu, który nazwaliśmy ART LINE.
W czasie dyskusji nad tym, co nas łączy, organizatorzy doszli do wniosku, że tematem, nad którym warto pracować jest odczuwany przez nas, mieszkańców terenów położonych bezpośrednio nad Bałtykiem, brak bezpośredniego doświadczenia obcowania z morzem a także wiedzy o ludziach, którzy takowe posiadają.
Organizatorzy myśleli tu o tych, którzy wykonują zawody związane z morzem, turystach wędrujących po morzu bądź tych, którzy mieszkają w miejscach, gdzie codziennego, intensywnego kontaktu z morzem nie można uniknąć. W ten sposób narodził się pomysł projektu Telling the Baltic, którego idea spotkała się z zainteresowaniem również w innych krajach leżących nad Bałtykiem, co zaowocowało przyłączeniem się do naszej, początkowo polsko-szwedzkiej, grupy partnerów z Niemiec, Litwy i Rosji.
Organizatorzy postanowili realizować ten projekt w dwóch etapach. Pierwszy z nich polegał na wyłonieniu w każdym kraju grup osób, których zadaniem było zbieranie historii tych, których skrótowo nazwali ludźmi morza. W grupach tych znaleźli się ludzie różnych profesji. Byli tam antropolog, dziennikarka radiowa, pracownik muzeum, artyści i inni.
Każdy miał własną metodologię pracy, a także obszar, do którego chciał dotrzeć, by szukać tam interesujących historii. W ten sposób udało nam się zgromadzić historie rybaków, marynarzy, ratowników morskich, naukowców badających morze, żeglarzy, latarników, mieszkańców Mierzei Kurońskiej itd.
Gdy zebrane historie zostały spisane i przetłumaczone, do projektu zostali zaproszeni artyści, by ich nimi zainspirować. Wiosną 2012 r. zostały zorganizowane dwa warsztaty – w Karlskronie i w Nidzie – gdzie zebrali się zbieracze historii i artyści. Tam wspólnie organizatorzy dyskutowali nad pomysłami projektów artystycznych, które rodziły się w odpowiedzi na przedstawione uczestnikom treści. Potem miał miejsce okres kilku miesięcy, kiedy, po powrocie do domu, artyści mieli czas na rozwinięcie swoich pierwszych koncepcji i stworzenie dzieł przeznaczonych na wystawę.
Obecnie czas pracy artystów dobiegł końca. W rezultacie mamy do czynienia z wielką różnorodnością podejścia do tematu. Wśród artystycznych interpretacji historii związanych z morzem znajdziemy prace odwołujące się do zdarzeń dramatycznych, jak np. wideo Henrika Lunda Jörgensena [SE/DK] nawiązujące do faktu ekstradycji rosyjskich uchodźców, którzy przez morze przedostali się w czasie wojny do Szwecji lub dramat zatopienia okrętu Wilhelm Gustloff z niemieckim uchodźcami na pokładzie, który jest tematem performasu Anny Steller
Są tu prace odwołujące się do lokalnych tradycji, jak np. wideo Jurgity Remeikytė i Irmy Stanaitytė o zwyczaju jedzenia wron na Półwyspie Kurońskim. Są tu prezentacje różnych dźwięków związanych z morzem: śpiewów w pracy Laury Stasiulyte, odgłosów buczków mgłowych u Daniła Akimova i Dainiusa Dapkevičiusa, tajemniczych pomruków morza u Łukasza Szałankiewicza.
Są tu wreszcie prace, które temat Bałtyku traktują z humorem. Wideo Anny Brag odwołuje się do przesądu o przynoszącym nieszczęście gwizdaniu na morzu. Instalacja Paetricka Schmidta prezentuje miasta nadbałtyckie jako krainę wiecznych sztormów.
Wystawa ta podróżuje po miastach nadbałtyckich. Jej premiera miała miejsce w czerwcu 2012 r. w Karlskronie. Z Gdańska pojedzie ona do Kaliningradu, a potem do Rostocka. Wreszcie jej fragment pokazany będzie również na pokładzie promu Stena Line.
Projekt Telling the Baltic został zorganizowany w ramach ART LINE – międzynarodowego projektu artystycznego, badającego i testującego problem przestrzeni publicznej. Jego głównym celem jest stworzenie platformy współpracy dla sztuki wokół Morza Bałtyckiego. Platforma ta ma wzmacniać istniejące instytucje, tworzyć możliwości dla artystów oraz ułatwiać interakcje z publicznością w przestrzeni publicznej. Czas trwania projektu: 2011-2013.
Lider projektu: Blekinge Museum
Partnerzy: Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Kunsthalle Rostock, Centrum Sztuki Galeria EL, Gdańska Galeria Miejska, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Kulturcentrum Ronneby, Karlskrona Konsthall, Blekinge Tekniska Högskola, Kalmar konstmuseum, Baltic Branch NCCA, NGO ArtMission Kaliningrad, Vilnius konstakademi, Nida Art. Colony, Stena Line Scandinavia, Region Blekinge.
Artyści: Patrycja Orzechowska, Iwona Zając, Anna Steller, Łukasz Szałankiewicz, Anna Zaradny, Johan Thurfjell, Astrid Göransson, Anna Brag, Henrik Lund Jørgensen, Anton Zabrodin, Irma Stanaityte, Jurgita Remeikyte, Marek Zygmunt, Paetrick Schmidt, Katrin Roeber, Laura Stasiulyte, Dainius Dapkevicius, Gintaras Makarevicius, Oleg Blyablyas, Katerina Cherevko, Dmitry Demidov, Konstantin Traschenkov, Aleksandr Ljubin, Vassily Kolesnic, Evgeny Umansky, Aleksey Tchebykin, Danil Akimov, Alexey Trotsak
Teksty Bałtyku
Wernisaż: 18 października 2012 roku, godz. 18.00
Wystawa potrwa do 2 grudnia 2012 roku
Gdański Park Naukowo-Technologiczny
ul. Trzy Lipy 3
Gdańsk
Kuratorzy: Torun Ekstrand, Agnieszka Wołodźko
