Jerzy Nowosielski. Byty subtelne

Wystawa w opolskiej galerii eksponuje dzieła Nowosielskiego z okresu kształtowania się stylu charakterystycznego dla jego malarstwa, a zarazem stanowi próbę odczytania tej twórczości w kontekście nowych mediów w sztukach wizualnych.

Tytuł wystawy – Byty subtelne – nawiązuje do tego etapu w życiu Jerzego Nowosielskiego, kiedy to po zakończeniu drugiej wojny światowej, w świecie doświadczonym okrucieństwem, szukał swojego miejsca w wymiarze fizycznym i duchowym. Artysta – pomimo kilkuletniego okresu ateizmu w swoim życiu – głęboko odczuwał potrzebę metafizyki, duchowości, i poszukiwał jej w różnych sferach. Termin byty subtelne pojawił się u Nowosielskiego w latach 40. XX wieku na określenie duchowości związanej z poszukiwaniem sensu tworzenia.

Artysta sformułował wówczas własną definicję obrazu – jako posłannika treści z innych obszarów […] będącego bytem subtelnym. W tym okresie powstały najcenniejsze płótna artysty: Bitwa o Addis Abebę, Zima w Rosji, Skrzydło Archanioła (prace te stanowić będą główną oś ideową wystawy w Opolu). Konstruowanie obrazów zgodnie z geometrią ikon, a zarazem w duchu awangardowej abstrakcji stało się wkrótce potem charakterystyczną cechą, wyróżnikiem twórczości Nowosielskiego.

Jednym z zamierzeń projektu jest próba reinterpretacji malarstwa Jerzego Nowosielskiego, zaprezentowanie nowoczesnego, wolnego od schematów, spojrzenia na twórczość mistrza w kontekście współczesnego rozwoju sztuk wizualnych. Ważnym elementem idei wystawy jest odczytanie jego twórczości z perspektywy duchowości początków XXI wieku i ukazanie recepcji jego dzieł we współczesnej sztuce polskiej.

Specjalna architektura wystawy, autorami której są Anna-Maria Karczmarska oraz Mikołaj Małek, nawiązuje do abstrakcji Jerzego Nowosielskiego, co przyczynić się ma do uatrakcyjnienia wizualnej i koncepcyjnej strony ekspozycji. Ważnym elementem projektu jest program edukacyjny: konferencja o współczesnym malarstwie, warsztaty, oprowadzanie, film dokumentalny, opisy edukacyjne, publikacja. Uczestnictwo we wszystkich tych formach aktywności na wystawie jest bezpłatne.

Jerzy Nowosielski przyszedł na świat w Krakowie w 1923 roku i z tym miastem złączył prawie całe swoje życie. Urodził się w rodzinie wielokulturowej, jego ojciec był Łemkiem (ukraińska grupa etniczna zamieszkująca Karpaty), natomiast matka Polką. W 1940 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa Dekoracyjnego krakowskiej Kunstgewerbeschule. W roku 1945 podjął naukę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (zapisał się do pracowni Eugeniusza Eibischa, ale rok później przerwał studia; dyplom otrzymał dopiero w 1961 r. – po egzaminie zdanym eksternistycznie). Zajmował się także pracą pedagogiczną. W roku 1947 został asystentem Tadeusza Kantora w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie.

Od 1957 roku prowadził zajęcia w tamtejszej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (kierował pracownią projektowania tkanin dekoracyjnych). W roku 1962 powrócił do Krakowa i rozpoczął pracę dydaktyczną w ASP w Krakowie, kierując pracownią malarstwa (w 1976 r. uzyskał tytuł profesorski; kontynuował pracę do 1993 r.). Tworząc w Krakowie, przystąpił do grona artystów skupionych wokół Tadeusza Kantora, zgłaszając akces do Grupy Młodych Plastyków, przekształconej w okresie odwilży popaździernikowej w 1957 r. w II Grupę Krakowską. Dla malarstwa Nowosielskiego przełomowe wydają się lata 1945-1948, kiedy wykonywał bardzo już oszczędne akty, martwe natury, pejzaże miejskie, a przede wszystkim obrazy abstrakcyjne. Namalował wówczas płótna (Skrzydło archanioła, Zima w Rosji, Akt i pierwszy śnieg oraz Bitwa o Addis Abebę), które do dzisiaj stanowią jego wizytówkę.

Dla ostatecznego uformowania się jego malarstwa zasadnicze znaczenie miało zainteresowanie surrealizmem oraz fascynacja ikoną i ikonopisarstwem. W konsekwencji – w jego malarstwie prostota płaszczyznowego, deformującego modelunku, typowego dla ikony, nakłada się na odwagę rozwiązań perspektywicznych i kompozycyjnych, a ponadto nierzadko splata się ze śmiałością tematyczną (np. erotyczną). Artysta był autorem wybitnych realizacji monumentalnych o tematyce sakralnej. Zmarł w Krakowie w 2011 roku.

Kuratorka: Agnieszka Dela-Kropiowska
Architektura wystawy: Anna-Maria Karczmarska, Mikołaj Małek

Jerzy Nowosielski, Byty subtelne
Wernisaż: 25 października 2013 roku, godz. 18.00
Wystawa potrwa do 24 listopada 2013 roku
Galeria Sztuki Współczesnej
pl. Teatralny 12
Opole