W ramach tych wystaw Zdena Kolečková w nawiązujących na siebie cyklach stematyzowała kwestie związane z zasadami społecznych i politycznych systemów manipulacji, ich wyrazu w strukturze jednostek urbanistycznych oraz w krajobrazie podmiejskim (na przykład Wen trifft die Schuld, od 1998 roku; Just a Story, 1999; Luftschutz, od 2005 roku). Następnie autorka wzbudziła zainteresowanie swobodną serią dzieł zwracających się ku środowisku jej najbliższych krewnych, wizualnie transponując ich intymne historie lub dokumentując istotne fragmenty rodzinnego dziedzictwa w postaci konkretnych przedmiotów, archiwalii lub wyrażeń werbalnych (Old Recipe, 2001; Potrójna tożsamość czes. Trojí identita, 2009; Po Niemcach czes. Po Němcích, 2009; Harlequin czes. Červená knihovna, 2011).
(Michal Koleček, Chřibská / Kreibitz (Sudety), listopad 2013)
Najnowsze prace, które zostały zgromadzone w niniejszej publikacji, logicznie kontynuują głęboko i szeroko zakorzenioną linię rozważań Zdeny Kolečkovej w kierunki kompleksowego i subiektywnie strukturyzowanego wyrazu autorskiego. Zarazem za realizacje emblematyczne w sensie przecinania się konkretnych, krytycznych miejsc i losów ludzkich uważać można procesową interwencję in situ Made in Ghetto (2012) oraz instalację fotograficzną Najlepsza koleżanka czes. Nejlepší kamarádka (2013).
W pierwszym z wymienionych dzieł Zdena Kolečková nawiązuje do jednego z przedmieść Uścia nad Łabą, dzielnicy Předlice. Jest ona swoistym symbolem przeciwieństw skupionych w przeszłości i teraźniejszości Sudetów. Niegdyś prosperująca przedwojenna lokalizacja industrialna i mieszkalna w okresie komunizmu została skazana na zanik jako część terenu wydobycia jednej z kopalń węgla brunatnego i jest obecnie zagrożona procesami upadku gospodarczego oraz wykluczenia społecznego. Autorka w swojej refleksji nad tym miejscem skupiła się na badaniu tradycyjnych receptur, za pośrednictwem których rdzenni mieszkańcy Předlic korzystali z miejscowych darów przyrody. Kierując się zgromadzonymi instrukcjami zebrała na badanym terenie różne, przede wszystkim dziko rosnące rośliny i zrobiła z nich mydło, wino, dżem, perfumy i inne produkty. Następnie przesłała je do certyfikowanego laboratorium chemicznego w celu wykonania analizy, która sprawdziłaby możliwość ich bezproblemowej konsumpcji. Jednak większość produktów, które robiono przecież przez wieki, nie spełniła podstawowych wymagań higieny, przede wszystkim z powodu eksploatacji ekologicznej tego miejsca. W instalacji, która była owocem tych badań, zostały połączone prawdziwe wyroby domowe i raporty laboratoryjne zawierające wyniki poszczególnych analiz. Zdena Kolečková zwróciła uwagę na głęboką przepaść między naturalną, a jednak brutalnie przerwaną koegzystencją miejsca i jego rdzennych mieszkańców, a naszym bezowocnym wysiłkiem, wkładanym w ponowne zasiedlenie opuszczonej przestrzeni.
Tekstowa i fotograficzna instalacja Najlepsza koleżanka w pozornie spokojnym, poetycznym skrócie przedstawia napięty przykład międzygeneracyjnego konfliktu, który jest skutkiem dramatycznych, politycznych oraz społecznych przemian sudeckiego środowiska drugiej połowy XX wieku. Poszczególne zdjęcia do pewnego stopnia bezosobowo dokumentują stopniową dewastację i ponowne niskie odnowienie konkretnego obiektu reprezentującego charakter rudawskiej podmiejskiej architektury mieszkalnej. Linia narracji opisuje harmoniczny dziecięcy związek dwóch koleżanek nieoczekiwanie spotęgowany ich przynależnością do różnych biegunów spektrum miejscowej ludności – nowych osadników częstokroć motywowanych możliwością łatwego uzyskania opuszczonego majątku i małej grupy członków rdzennej ludności, którzy nie musieli odejść, jednakże byli stygmatyzowani ze względu na ich niemieckie pochodzenie. Zagłuszane wydarzenia związane z niezadziałaniem podstawowych mechanizmów demokracji w różnych formach posttotalitarnych ostatecznie zawsze przebiją się ponownie do świadomości społecznej z mocą bezpowrotnej dewastacji wszystkich jej poziomów.
Projekt Najlepsza koleżanka odzwierciedla własne wyobrażenia i pragnienia. Nie może być ściślej adresowany – zdefiniowane miejsce, konkretne osoby, prawdziwa i okrutna historia, przejrzyście sformułowane pytanie. W wielu aspektach przypomina ramy konfliktu społecznego związanego z denacyfikacją Niemiec na przełomie sześćdziesiątych i siedemdziesiątych lat XX wieku, reprezentowanego m.in. przez wystąpienie generacji autorów skupionych wokół grupy Neue Wilde (Jörg Immendorff, Martin Kippenberger, Gerhard Richter, jak również Hans Haacke). Ktoś mógłby wytknąć, że za późno już na rewizję wydarzeń powojennych, upłynęło przecież niemal siedemdziesiąt lat. Jest jednak odwrotnie. Połączona z nimi swobodna dyskusja będzie nierozerwalnie związana również z nawiązującym okresem wprowadzania i władzy reżimu komunistycznego. Jednak w tym zakresie wciąż jeszcze czekamy na otwarcie pola niezbędnego dyskursu, aby mogły zostać zadane podstawowe pytania, które ukierunkują szeroki dialog dopiero następującej generacji historyków i polityków.
Michal Koleček, Chřibská / Kreibitz (Sudety), listopad 2013
Kurator: Michal Koleček
Zdena Kolečková, Jednym tchem / In one breath
Wernisaż: 4 kwietnia 2014 roku, godz. 18.00
Wystawa potrwa do 8 maja 2014 roku
Galeria Arsenał
ul. A. Mickiewicza 2
Białystok
