Działaj albo giń! Gustav Metzger – Retrospektywa to przegląd siedmiu dekad działalności legendarnego artysty i aktywisty Gustava Metzgera. Prace artysty odzwierciedlają jego całkowite zaangażowanie w lewicową politykę i ekologię, a także reprezentują kreatywne i destrukcyjne siły oddziaływania zindustrializowanych społeczeństw XX i XXI wieku. Jest to największa dotychczasowa prezentacja twórczości Metzgera nie tylko w Polsce, ale też na świecie. Wystawa odbędzie się w Toruniu oraz w Oslo.
Gustav Metzger poprzez swoje pochodzenie związany jest z Polską, chociaż przez całe swoje życie nie przynależał oficjalnie do żadnego państwa. Urodził się w 1926 roku w Norymberdze w rodzinie polsko-żydowskiej, a następnie, w roku 1939, był ewakuowany do Londynu dzięki pomocy Refugee Children’s Movement (Kindertransport), podczas gdy większość jego bliskich padła ofiarą Holocaustu. Świadomość bycia pozbawionym rodziny, domu i kraju ojczystego sprawiła, że Metzger stał się artystą takim, jakiego znamy dzisiaj: zaangażowanym, radykalnym i bezkompromisowym w kwestii etyki w sztuce. Od początku będąc pod wpływem skrajnie lewicowych poglądów, jak również intelektualnych i artystycznych ruchów awangardowych początku XX wieku, stał się prekursorem i pionierem działań o charakterze uświadamiającym, skierowanych przeciwko przemocy politycznej, przeciwko destruktywnej sile kapitalistycznej chciwości, przeciwko komercjalizacji sztuki. Począwszy od lat 40. ubiegłego wieku aż do chwili obecnej tworzy prace i inicjuje artystyczne przewroty, dążąc do zwiększenia moralnej odpowiedzialności artystów, a zarazem walcząc przeciwko politycznej amnezji i utracie historycznej pamięci. Obecnie wypowiada się na temat dramatycznych zagrożeń związanych z wymieraniem gatunków oraz procesów zubożenia różnorodności kulturowej naszego świata.
Jak wskazuje hasło Działaj albo giń!, nadrzędnym celem twórczości artysty jest pobudzenie ludzi do działań w kwestiach dotyczących ich społecznego i politycznego otoczenia. Metzger czynił to osobiście w latach 60. poprzez swoje manifesty, akcje i demonstracje, znane jako sztuka autodestrukcyjna i sztuka autokreatywna, następnie w latach 70., poprzez nawoływanie do strajku przeciwko sztuce, a w latach 90. – poprzez wielkoformatowe prace w przestrzeni publicznej, potępiające ekologiczne klęski wieku postindustrialnego.
Prezentowana wystawa retrospektywna podejmuje wszystkie wątki twórczości Metzgera, łącząc je z przed-artystycznym, aktywistycznym okresem późnych lat 40., a także czasem, gdy formował się jeszcze jako artysta, działając w obszarze malarstwa, rysunku i rzeźby. Poprzez poszukiwania w różnych archiwach i prezentację oryginalnych dokumentów, rysunków, obrazów, wystawa rzuca nowe światło na tematy i metodologię, które ukształtowały twórczość Metzgera.
Prezentowany jest na niej szeroki zakres dzieł artysty, obejmujący nie tylko sztukę autodestrukcyjną, która odbiła się szerokim echem także w szczytowych momentach popkultury – np. gdy legendarny lider zespołu The Who Pete Townshend roztrzaskał na scenie gitarę, ale także sztukę autokreatywną, stworzoną w laboratoriach naukowych przy eksperymentalnym użyciu ciekłych kryształów czy pierwszych komputerów.
Metzger był pionierem na wielu polach, ale przede wszystkim ze względu na swoje zaangażowanie w organizację DIAS – sympozjum O destrukcji w sztuce w 1965 roku, które to po raz pierwszy zgromadziło artystów – zwolenników ruchów radykalnych, takich jak akcjonizm wiedeński (Günter Brus, Otto Mühl, Hermann Nitsch) i Fluxus (z przedstawicielami takimi jak Wolf Vostell, Yoko Ono, Al Hansen), głoszących potrzebę krytycznej postawy wobec destrukcyjnego potencjału kapitalistycznego, przemysłowego i umaszynowionego świata. Tak samo jak we wcześniejszym okresie, Metzger pozostał równie radykalny w swojej późniejszej twórczości artystycznej, która zdobyła publiczne uznanie dopiero w połowie lat 90.
W ostatnich dwóch dekadach powstały jedne z najbardziej monumentalnych instalacji artysty, takie jak Fotografie historyczne, In Memoriam, Eichmann i Anioł czy MASS MEDIA, które otworzyły twórczość Metzgera na równie dramatyczne tematy – m.in. brutalność nazizmu, bieżące eksploatowanie w mediach ludzkich tragedii czy klęski ekologiczne.
Wszystkie aspekty twórczości Metzgera nie tylko zostaną zaprezentowane w ramach wystaw w Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu oraz w Kunstnernes Hus i Kunsthall Oslo w Norwegii, ale także będą tematem dyskusji podczas seminarium / internetowego panelu Destrukcja w sztuce / Wymieranie na świecie w Toruniu (28–29.05.2015), w którym uczestniczyć będą znawcy twórczości artysty. Wystawie towarzyszyć będzie katalog z tekstami autorstwa Dobrili Denegri, Leanne Dmyterko, Hansa Ulricha Obrista, Pontusa Kyandera, Andrew Wilsona, jak również kilku innych artystów i kuratorów, z którymi Metzger blisko współpracował.
Działaj albo giń! Gustav Metzger – Retrospektywa jest zorganizowana przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego, współfinansowanego przez EEA Grants 2009–2014, a także pod patronatem Ambasady Norwegii w Warszawie i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Działaj albo giń! Gustav Metzger – Retrospektywa
Kuratorzy: Dobrila Denegri i Pontus Kyander
Otwarcie wystawy: 27 marca 2015 roku, godz. 19.00
Wystawa czynna: od 27 marca do 30 sierpnia 2015 roku
Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu
