Wystawa w tarnowskim BWA jest szeroką prezentacją fenomenu ceramiki architektonicznej tworzonej w małopolskiej wsi Łysa Góra. Na ekspozycję składają się oryginalne eksponaty ceramiczne pochodzące z kolekcji instytucji oraz osób prywatnych, a także unikalne materiały archiwalne.
Spółdzielnia „Kamionka” została założona w Łysej Górze w 1947 roku z inicjatywy Franciszka Mleczki – pedagoga, działacza ludowego i społecznego – jako spółdzielnia wielobranżowa, wkrótce stała się wytwórnią ceramiczną. Od 1950 roku należała do Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego (Cepelia), jesienią 1951 roku dokonano pierwszego wypału tzw. ceramiki artystyczno-ludowej. Wyroby inspirowane sztuką ludową stanowiły ważną część produkcji „Kamionki”, prócz nich wykonywano m. in. ceramikę biało-błękitną, naczynia nawiązujące do ceramiki wykopaliskowej, a także talerze o abstrakcyjnej dekoracji uzyskiwanej za pomocą szkliw spływających.
Po raz pierwszy ceramika z Łysej Góry znalazła się w architekturze w 1952 roku – ściany barów w warszawskiej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM) pokryte zostały około 12 000 kafelków o malowanych rożkiem dekoracjach. W „Kamionce” produkowano także barwne płytki, które wykorzystywano do tworzenia mozaik. Przełomem był rok 1960, kiedy rozpoczęto wyrób płyt okładzinowych. Zaprezentowano je na wystawie „Ceramiczny eksperyment” na dziedzińcu Pałacu pod Blachą w Warszawie 55 lat temu.
Twórcami ceramicznych obrazów byli Bolesław Książek oraz dwaj plastycy warszawscy – Krzysztof Henisz i Zygmunt Madejski. Wystawa wzbudziła olbrzymie zainteresowanie. Wkrótce do Łysej Góry zaczęli przyjeżdżać artyści, którzy otrzymali zlecenie na wykonanie konkretnych kompozycji architektonicznych. W latach 60. XX wieku wykonywano około 6.000 m² płyt rocznie, a dekoracje z nich utworzone można było zobaczyć w wielu miejscach Polski i świata.
W Tarnowie możemy spotkać zarówno ceramiczne mozaiki układane z łysogórskiego materiału, jak i realizacje z płyt okładzinowych. Ozdabiano nimi elewacje i wnętrza budynków publicznych, sakralnych i domów prywatnych, których jest szczególnie dużo.
Za fenomenem łysogórskiej ceramiki stoją wybitne osobowości – artyści, którzy czuwali nad techniczną i technologiczną stroną przedsięwzięcia. Bolesław Książek (1911-1994) – jeden z najbardziej cenionych polskich artystów ceramików działających w 2. połowie XX wieku, związany z „Kamionką” od 1951 roku, gdzie pełnił funkcję kierownika artystycznego. W 1971 roku, po odejściu z „Kamionki”, założył własną pracownię ceramiczną w Łysej Górze, w której kontynuował działalność artystyczną. Przez kilkadziesiąt lat pracował w „Kamionce” Jerzy Sacha (ur. 1931) – rzeźbiarz i ceramik, absolwent krakowskiej ASP; ze Spółdzielnią związana była także ceniona projektantka Nadzieja Kowalów (1939–1998).
Wystawa jest związana z szeregiem małopolskich i ogólnopolskich inicjatyw dotyczących łysogórskiej ceramiki, które są aktualnie przygotowywane:
- Powrót Czarodzieja – wystawa o życiu i twórczości Bolesława Książka; wernisaż 9 sierpnia 2015 roku, godz. 17.00; wystawa czynna do 5 października 2015 roku,
- „Ceramiczny szlak rowerowy” przygotowany przez Tarnowskie Centrum Informacji, Tarnowską Organizację Turystyczną (inauguracja w 2015 roku),
- monografia „Kolor i blask. Ceramika architektoniczna i mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945 roku” autorstwa Bożeny Kostuch, zostanie wydana przez Muzeum Narodowe w Krakowie pod koniec 2015 roku,
- w maju 2016 roku w Miejscu Projektów Zachęty w Warszawie planowane jest otwarcie wystawy poświęconej twórczości Krzysztofa Henisza, współautora płyt ceramicznych prezentowanych na wystawie „Ceramiczny eksperyment” (dziedziniec Pałacu pod Blachą w Warszawie, 1960); kuratorzy: Anna Wiszniewska z IS PAN i Witold Mierzejewski z Fundacji Ceramiki Polskiej XX wieku,
- równolegle do wystawy warszawskiej, uzupełniająca wystawa o Krzysztofie Heniszu zorganizowana przez Hannę Kaniastą będzie prezentowana w Konstancińskim Domu Kultury, w mieście rodzinnie związanym z artystą.
W programie towarzyszącym wystawie:
- 28 czerwca, godz. 15.00 – po wystawie oprowadza kuratorka Bożena Kostuch.
- Po oprowadzaniu, godz. 16.00 – Ceramiczna układanka rodzinne warsztaty* dla dzieci w wieku 5-7 lat
- 12 i 26 lipca, godz. 10.00 – spacer po Tarnowie śladami ceramiki / prowadzenie: Barbara Bułdys, zbiórka pod BWA
- 23 sierpnia., godz. 15.00 – po wystawie oprowadza kuratorka Barbara Bułdys
- Po oprowadzaniu, godz. 16.00 – O!kładzina rodzinne warsztaty* dla dzieci w wieku 8-10 lat
Przez cały czas trwania wystawy:
Kącik dla dzieci i gra terenowa Zagadka / Mozaika
*warsztaty bezpłatne, ilość miejsc ograniczona, obowiązują zapisy: kubisztal@bwa.tarnow.pl; 606 146 520
Wycieczka rowerowa szlakiem ceramicznym zorganizowana wspólnie ze Stowarzyszeniem Sportowym SOKÓŁ TARNÓW (data i szczegóły zostaną podana w późniejszym terminie)
