Cricoteka zaprasza na kolejną z czterech części wystawy poświęconej twórczości Tadeusza Kantora. Jej oś stanowią obiekty teatralne, które – uzupełnione innymi elementami – ukazują najważniejsze idee teatru Kantora. Prezentowane obiekty, rekwizyty, szkice oraz fotografie dają pełny obraz następujących po sobie etapów jego rozwoju. Ogromna spuścizna, jaką pozostawił artysta, została skomentowana w krótkich formach filmowych towarzyszących wystawie.
W ramach nowej odsłony wystawy zobaczymy obiekty prezentujące poszczególne etapy twórczości Tadeusza Kantora, znane już z jej poprzednich części. Etap Teatru Informel zobrazują rekonstrukcje scenicznych przedmiotów ze spektaklu W małym dworku (1961) – obiekty Szafa – interior imaginacji oraz Dzieci w wózku na śmieci. Praca Kąpiącą się przypomni idee Teatru Happeningowego, a Klasa szkolna – dzieło zamknięte otworzy prezentację Teatru Śmierci. Te dwa etapy zostaną również zilustrowane przez nowe obiekty: Maszynę tortur (Kurka Wodna, Teatr Happeningowy, 1967), Łóżko i manekina Wuja Józefa – Księdza (Wielopole, Wielopole, Teatr Śmierci, 1980) i obiekty Pręgierze (Niech sczezną artyści, Teatr Śmierci, 1985). Obok Pręgierzy znajdą się unikalne zdjęcia podmalowane przez Tadeusza Kantora akrylem.
W nieodległej gablocie wyeksponowane zostaną natomiast drobne rekwizyty ze spektaklu Niech sczezną artyści. Wśród nowych prac po raz pierwszy zobaczymy też Klatkę oraz Kostium Nieletniej – obiekty ze spektaklu Nadobnisie i koczkodany (Teatr Niemożliwy, 1973). Powrócimy również do najwcześniejszego okresu twórczości Tadeusza Kantora, Podziemnego Teatru Niezależnego. Rzeźba Goplana i Elfy wraz z towarzyszącym jej kolażem ukażą idee spektaklu Balladyna (1943). Oryginalne nuty napisanej specjalnie do spektaklu muzyki autorstwa Janiny Garści oraz maski postaci Zalotników zaprezentują Powrót Odysa (1944).
Ścieżka następujących po sobie etapów twórczości Tadeusza Kantora to nie jedyny klucz do wystawy. Każda z odsłon została poświęcona innemu zagadnieniu, które zachęca do spojrzenia na twórczość artysty z nieco odmiennej perspektywy. Tym razem wystawę organizuje motyw marionety i manekina, odgrywający w sztuce Tadeusza Kantora niezwykle istotną rolę.
Część obiektów – między innymi Goplana i elfy lub Pręgierze – odnosi się do figury marionety w subtelny sposób. Pierwsza z prac to abstrakcyjny obiekt z lat 80., który przypomina o fascynacji artysty Bauhausem i konstruktywizmem rosyjskim z czasu jego spektakli wojennych. Druga to instalacja w formie ośmiu drewnianych słupów. W przedstawieniu Niech sczezną artyści do pręgierzy przytwierdzeni byli aktorzy, których gesty i pozy przywodziły na myśl figury z ołtarza Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Kościele Mariackim w Krakowie (1477–1489).
Inne prezentowane na wystawie dzieła odwołują się do marionety bezpośrednio. Manekiny używane przez Tadeusza Kantora w spektaklach Teatru Cricot 2 zespolone są zazwyczaj z konkretnym obiektem. Do prac takich należą: manekin w wannie ze spektaklu Kurka Wodna, lateksowe głowy oraz dłonie dzieci ze zrekonstruowanego w latach 80. wózka na śmieci wykonanego pierwotnie na potrzeby spektaklu W małym dworku, manekin umieszczony w obiekcie Szafa – interior imaginacji czy leżący na łóżku manekin Księdza z przedstawienia Wielopole, Wielopole. Zdaniem Tadeusza Kantora relacja między manekinem a żywym aktorem oraz między manekinem-aktorem a towarzyszącym mu obiektem była nierozerwalna. Przedmiot scalony z aktorem artysta opatrzył mianem „bio-obiektu”. Pracując nad spektaklem Wielopole, Wielopole, tak opisał związek obiektu teatralnego z ciałem aktora (a równie często z ciałem manekina): „[…] Bio-obiekty nie były rekwizytami, którymi aktorzy się posługują. Nie były «dekoracjami», w których się «gra». Tworzyły z aktorami nierozdzielną całość. Wydzielały z siebie swoje własne «życie», autonomiczne, nie odnoszące się do fikcji (treści) dramatu. To «życie» i jego objawy tworzyły istotną treść spektaklu. Nie była to fabuła, a raczej materia spektaklu. Demonstrowanie i manifestowanie «życia» tego bio-obiektu nie było przedstawianiem jakiegoś układu istniejącego poza nim. Było autonomiczne, a więc realne! bio-obiekt – dzieło sztuki”. Taką relację aktor–manekin–obiekt reprezentują na wystawie między innymi prace Maszyna tortur oraz Klatka.
Trzecią odsłoną wystawy organizatorzy zachęcają do namysłu nad obecnym w sztuce Tadeusza Kantora napięciem pomiędzy żywym aktorem a jego atrapą. W manekinie zakorzenione jest poczucie śmierci, ale jednocześnie umożliwia on jej przekroczenie. Zdaniem Kantora życie można wyrazić tylko poprzez jego brak, poprzez pustkę, atrapę. Mamy nadzieję, że prezentowane na wystawie prace odsłonią różnorodność – a często i pozorną sprzeczność – znaczeń zawartych w tak ważnej dla twórczości Tadeusza Kantora figurze marionety.
Scenariusz przygotowany pod kierunkiem Dyrektor Cricoteki Natalii Zarzeckiej: Justyna Michalik, Małgorzata Paluch-Cybulska, Jan Raczkowski
Projekt aranżacji plastycznej i scenografii: Robert Rumas Studio
Projekt graficzny: Jakub de Barbaro
Wystawa Tadeusza Kantora w Cricotece prezentuje kolejne etapy rozwoju twórczości scenicznej artysty według podziału opartego na wskazówkach samego twórcy i obiektach znajdujących się w Cricotece, reprezentujących jej poszczególne etapy.
- Podziemny Teatr Niezależny
- Powstanie Teatru Cricot 2
- Teatr Informel
- Teatr Zerowy
- Teatr Happeningowy
- Teatr Niemożliwy
- Teatr Śmierci
Przewidziano cztery odsłony wystawy Tadeusza Kantora koncentrujące się dodatkowo na wybranych tematach:
Odsłona Pierwsza: Kolekcja – prezentowana w latach 2014–2015
Odsłona Druga: Dzieciństwo – prezentowana w 2015–2016 roku
Odsłona Trzecia: Marioneta – prezentowana w 2016–2 017 roku
Odsłona Czwarta: Rzeźba – prezentowana w 2017 roku
Tadeusz Kantor. Odsłona trzecia. Marioneta
Od 16 lutego 2016 roku do 29 stycznia 2017 roku
Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie
