Werkbund
Stowarzyszenie Werkbund powstało w Niemczech w 1907 roku pod wpływem postępowych ruchów artystycznych, które zrodziły się w Wielkiej Brytanii i rozpowszechniły w Europie pod koniec XIX wieku. Kilka lat po jego założeniu, w sąsiednich krajach powstały lokalne oddziały Werkbundu (w 1913 – austriacki i szwajcarski, w 1920 roku – czechosłowacki). W związku z rosnącym znaczeniem przemysłu w Europie, celem członków Werkbundu było projektowanie przedmiotów przeznaczonych do produkcji masowej, a jednocześnie nie pozbawionych walorów artystycznych. Po I wojnie światowej zainteresowania Werkbundu skupiły się mieszkaniu jako „przedmiocie” masowej produkcji. Było to możliwe przede wszystkim dzięki przemysłowej prefabrykacji wielkoformatowych elementów budowlanych. Werkbund był też propagatorem nurtu Neues Bauen i w ogromnym stopniu przyczynił się do rozwoju nowoczesnej architektury na świecie.
Wzorcowe Osiedla Werkbundu 1927–1932
Pierwszą wystawę poświęconą nowoczesnemu mieszkaniu zrealizował Werkbund w Stuttgarcie w 1927 roku. Nowatorskim pomysłem było pokazanie w ramach wystawy nie tylko klasycznej ekspozycji dotyczącej nowych materiałów i technik budowlanych w tymczasowych obiektach, lecz całego osiedla domów z urządzonymi wnętrzami. W ten sposób w ramach wystawy w Stuttgarcie powstało osiedle Weissenhof. Było ono wynikiem współpracy 17 awangardowych architektów ówczesnej Europy oraz mocnym impulsem dla międzynarodowego ruchu modernizmu. Już rok później, w 1928 roku, założono w La Sarraz CIAM (Congrès Internationaux de l’Architecture Moderne – Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej), a oddziały Werkbundu w różnych krajach przygotowały kolejne wystawy mieszkaniowe, również w formie zrealizowanych osiedli wzorcowych.
Powstały osiedla w Brnie (1928), Wrocławiu (1929), Zurychu (1931), Wiedniu i Pradze (1932). Każde z nich było inne, ponieważ koncentrowano się na odmiennych tematycznie i architektonicznie aspektach, nawiązując do gospodarczych i politycznych warunków w danym kraju. Stanowiły one rodzaj eksperymentu mającego na celu sprawdzenia funkcjonalnych założeń nowoczesnej architektury, przedstawienia nowych technicznych możliwości w budownictwie masowym oraz zaprezentowania nowego typu tanich małych i średnich mieszkań mających duże znaczenie społeczne. Wybudowane gotowe i urządzone domy miały przekonać przyszłych użytkowników do nowych sposobów mieszkania.
Lata powojenne to dla większości osiedli Werkbundu, częściowo zniszczonych wskutek działań militarnych, okres degradacji i zaniedbań. Zainteresowanie i uznanie rodziły się bardzo powoli, a dopiero po okresie ustrojowej transformacji pod koniec lat 80. XX wieku możliwe było właściwe spojrzenie na ogólnoeuropejski wymiar tych architektonicznych osiągnięć. Wszystkie osiedla Werkbundu do dzisiaj istnieją i są zamieszkałe. Zachowanie tych eksperymentalnych domów i ich otoczenia jest wielkim wyzwaniem dla ochrony i konserwacji zabytków.
Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927–1932
Od 31 marca do 5 czerwca 2016 roku
Współorganizatorzy: Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016, Narodowe Forum Muzyki, Impart 2016
Muzeum Architektury
Wrocław
