Witkacy, czyli Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939), to jeden z najwybitniejszych artystów polskich XX wieku, zdobywający coraz większe uznanie i popularność na całym świecie, jako twórca wszechstronny i wciąż intrygujący. Jego dzieła literackie, teatralne, filozoficzne, fotograficzne i malarskie nieustannie prowokują i kuszą naukowców do kolejnych analiz i syntez, artystów do aktualnych interpretacji, a wciąż nowych odbiorców, do osobistej refleksji. Coraz więcej także wiemy o jego niezwykłej biografii i istotnym wpływie wydarzeń życia na twórczość artysty.
Wiele osób zna pasjonującą historię nieszczęśliwego narzeczeństwa z panną Jadwigą Janczewską, zakończonego w lutym 1914 roku jej tajemniczym samobójstwem, które stało się niespodziewanym katalizatorem dojrzewania Witkiewicza jako człowieka i jako artysty. Wiemy, iż twórca Pożegnania jesieni do końca życia zmagał się z wyrzutami sumienia, a wyraziste elementy tamtych tragicznych zajść możemy odnaleźć, nieco tylko zakamuflowane, w sporej liczbie jego dzieł od fotografii przez malarstwo po literaturę.
Niezasłużenie jednym z mniej znanych epizodów tego dramatu jest spotkanie Witkacego z Eugenią Wyszomirską, w lipcu 1933 roku. Artysta zafascynowany kobietą nazwał ją Asymetryczną Damą, ze względu na jej nieregularne rysy twarzy i wielokrotnie malował, ale chyba nie zwierzał się z traumatycznych przeżyć, gdyż po latach wspominała tylko: „Ja mu przypominałam kogoś. Dlatego on leciał w Warszawie za mną, jak mnie zobaczył, no bo… zobaczył sobowtór. I biegł za nami, bo mówił, bał się, że zniknę mu z ócz. Myślał, że wstała z grobu… kiedyś, jakąś panią znał… która umarła czy wyjechała, nie wiem”. To przypadkowe spotkanie przyczyniło się do powstania kilkudziesięciu znakomitych portretów, rysowanych nie na zamówienie, a wyłącznie z porywu serca oraz pragnienia powrotu do przeszłości i wskrzeszenia jej w nowych odsłonach.
Czy tych dwoje łączyło coś więcej przez kilka lat znajomości, trudno dziś powiedzieć. Do zbiorów Muzeum Historii Katowic modelka mieszkająca po wojnie w Katowicach, przekazała testamentem zaledwie 26 swoich portretów, jeden autoportret Witkacego oraz krótkie listy i małe, amatorskie fotografie. Lecz gdy patrzymy na jeden z najpiękniejszych i najbardziej naturalnych jej wizerunków z sierpnia 1936 roku, ujęty w nietypowym dla artysty profilu, z przekreślonym nadmorskim pejzażem w tle, nieodparcie nasuwają się słowa Florestana z Nowego Wyzwolenia: „Nie mogę powiedzieć, żebym się w pani kochał. W każdym razie nie jest pani częścią tła, tylko odrębnym kompleksem bardzo zawiłych kombinacji. Jest pani jako taka w mojej świadomości. To dużo, to bardzo dużo”.
Autorka tekstu: Natalia Kruszyna, historyk sztuki, st. kustosz Muzeum Historii Katowic, autorka wystaw i książek o Witkacym.
Kuratorce wystawy Asymetryczna Dama – Annie Baster – zależało na ukazaniu prawdziwej twarzy Witkacego i złożoności jego osoby. Artysta zajmował się sztuką z pogranicza malarstwa, fotografii, literatury, teatru oraz filozofii. Z tego powodu, ekspozycja nie ogranicza się jedynie do obrazów malarza, ale poszerzona została o dodatkowe wydarzenia, tak by odwiedzający mogli w pełni poznać dorobek artystyczny Stanisława Ignacego Witkiewicza. Poniżej kalendarz imprez towarzyszących imprezie:
- Przez cały czas trwania wystawy – projekcje krótkometrażowego filmu animowanego Madame Tutli-Putli. Animacja inspirowana twórczością Witkacego w reżyserii Chrisa Lavisa i Maćka Szczerbowskiego, opowiadająca o kobiecie, która podczas podróży pociągiem mierzy się ze swoimi demonami. Film nominowany w 2008 roku do Oscara w kategorii najlepszy krótkometrażowy film animowany;
- 19 sierpnia, godz. 18.30 – Kultury Świata z Witkacym Cejlon Witkacego – spotkanie z podróżnikami Anną i Jakubem Górnickimi i slajdowisko;
- 16 września, godz. 18.00 – wykład profesora Janusza Deglera pt. Kobiety w życiu i twórczości Witkacego z okazji 77. rocznicy śmierci artysty;
- 2 października, godz. 14.00 – wykład Natalii Kruszyny z Muzeum Historii Katowic pt. Pałam chęcią rysowania Jej Asymetrji. Witkacy;
- 8 października, godz. 19.00 – spektakl Bubuja Teatru im. Witkacego z Zakopanego;
- 15 października, godz. 18.00 – weekend z Witkacym w filmach: Pożegnanie Jesieni, dokument Witkacy ID;
- 16 październik, godz. 18.00 – weekend z Witkacym w filmach: Mistyfikacja, dokument Witkacy ID;
Organizatorzy zapraszają również na wystawę plenerową Witkiewicz. Witkacy. Dwa Zakopiańskie pokolenia, z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Wystawa prezentowana będzie na Rynku Wrocławskim w terminie od 1 do 16 sierpnia oraz na placu przed Dworcem PKP we Wrocławiu w terminie od 16 do 30 sierpnia.
Asymetryczna Dama, Stanisław Ignacy Witkiewicz
Kuratorka: Anna Baster
Od 6 sierpnia do 30 października 2016 roku
Centrum Kultury Zamek we Wrocławiu
