Kolejny raz MCK odkrywa przed polską publicznością znakomitą sztukę sąsiadów. Prezentowanych będzie ponad 100 obiektów ze słynnej manufaktury ceramiki Zsolnay, która jest jednym z synonimów węgierskiej secesji.
Różnorodność wzorów i innowacyjność stosowanych technologii sprawiły, że fabryka Zsolnay znana była nie tylko w Austro-Węgrzech, ale i w całej Europie, a jej wyroby porównywane są z pracami Massiera czy Tiffany’ego.
Na krakowskiej wystawie, obok urzekającej ceramiki dekoracyjnej o charakterystycznych miękkich liniach i iryzująco-metalicznych barwach, znajdują się także rysunki i detale architektoniczne z kolekcji Janus Pannonius Múzeum w Peczu. To pierwsza prezentacja zbiorów i samego zjawiska w Polsce.
Fenomen Zsolnay stanowi ważny rozdział w historii węgierskiej secesji. Manufaktura, założona przez Miklósa Zsolnaya w połowie XIX wieku w położonym na południu Węgier Peczu, prawdziwy rozkwit zaczęła przeżywać za czasów jego syna – Vilmosa. Kolejne generacje rodziny Zsolnay rozwijały działalność fabryki – włączając się aktywnie nie tylko w zarządzanie obiektem i jego rozbudowę, ale również w proces koncepcyjny i projektowy wytwarzanych przedmiotów.
Ważną rolę w historii fabryki odegrał też polski architekt – Tadeusz (Tádé) Sikorski, który poślubił Julię Zsolnay i wraz z nią zajął się projektowaniem dla manufaktury, pełnił też funkcję dyrektora artystycznego.
Czas największego rozkwitu manufaktury przypadł na okres Art Nouveau. Głoszony wówczas postulat syntezy sztuk i odrodzenia rzemiosł zaowocował nie tylko włączeniem się artystów w projektowanie przedmiotów codziennego użytku, ale też przyczynił się do zmian w obrębie stosowanych procesów technologicznych. Okres secesji wiązał się także z intensywnym rozwojem ceramiki, która ze względu na plastyczność wykorzystywanego w jej produkcji tworzywa dawała doskonałe możliwości kreowania form odpowiadających stylowym preferencjom epoki. Te tendencje doskonale obrazuje manufaktura Zsolnay, której wyroby nie tylko odzwierciedlały popularną wówczas stylistykę (miękkie linie, niemal rzeźbiarskie formy, kwiatowo-organiczna ornamentyka), ale również odznaczały się zastosowaniem innowacyjnej technologii.
O sukcesie Zsolnoy – obok wysmakowanej formy obiektów, będących dziełem wykształconych w Budapeszczie, czy Wiedniu projektantów – zadecydowało wprowadzenie m.in. techniki eosynowej i techniki pirogranitu. Pierwsza z nich związana była z unikatowym sposobem barwienia wyrobów, który nadawał im fosforyzujący, metaliczny odcień. Druga wpływała na ich trwałość, wytrzymałość i odporność na działanie warunków atmosferycznych. Ciesząca się międzynarodową renomą manufaktura Zsolnay zdobywała liczne nagrody na wystawach światowych.
Ważny obszar aktywności manufaktury Zsolnay – obok ceramiki dekoracyjnej i użytkowej stanowiła produkcja elementów wykorzystywanych w dekoracji architektonicznej licznych budynków na terenie dawnej monarchii austro-węgierskiej – wielobarwne okładziny zdobiły dachy, fasady i wnętrza gmachów publicznych, świątyń i budynków mieszkalnych. Do dzisiaj można je spotkać w licznych miastach na terenie Węgier, Austrii, Serbii, czy Rumunii. Wśród nich do ważniejszych przykładów należą realizacje Ödöna Lechnera – jednego z kluczowych węgierskich twórców łączącego elementy secesji i stylu narodowego.
Fenomen fabryki Zsolnay odsłania także szerszy kontekst procesów społeczno-kulturowych zachodzących na Węgrzech przełomu XIX i XX wieku. Powstanie dualistycznej monarchii Austro-Węgier zapoczątkowało, trwający do końca I wojny światowej okres zwany „złotym półwieczem”. To także czas wzrostu znaczenia i kulturotwórczej roli mieszczaństwa. Potwierdzeniem statusu społecznego służyło upodobanie do towarów luksusowych – takich jak te produkowane przez fabrykę Zsolnay. Stała się ona również ważnym elementem krajobrazu i tożsamości położonego na południu Węgier Peczu.
Obecnie spotkać tam można zarówno zabytkowe realizacje, wykorzystujące elementy architektoniczne produkowane przez słynną manufakturę, jak i współczesne budynki nawiązujące do estetyki Zsolnay, która rozsławiła miasto. W 2010 roku tereny dawnej fabryki zostały zrewitalizowane, utworzono Dzielnicę Kultury – tym samym dając zabytkowemu obiektowi drugie życie. Od wielu lat sztukę Zsolnay przybliża Janus Pannonius Múzeum w Peczu.
Kuratorki wystawy: Natalia Żak, dr Orsolya Kovács
Koordynatorka: Regina Pytlik
Aranżacja: Anna Wisz
Zsolnay. Węgierska secesja
Od 20 kwietnia do 2 lipca 2017 roku
Wernisaż: 19 kwietnia, godz. 18.00
Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury
Kraków, Rynek Główny 2
