Muzeum Śląskie prezentuje twórczość dwóch artystów fotografików: Edwarda Poloczka oraz Michała Cały, znaczących dla historii śląskiej fotografii. Tematyka ich prac, które znajdują się w zbiorach Muzeum Śląskiego, pomimo indywidualnego spojrzenia, jest spójna – inspirowana śląskim krajobrazem z elementami jego przemysłowej poetyki.
Prace autorstwa Poloczka układają się w tematyczny cykl 8. Dzień Tworzenia, prace Cały samodzielnie ilustrują dany temat, łącząc walory dokumentacyjne z artystycznymi. Wspólnie tworzą niezafałszowany zapis rzeczywistości, który jest jednocześnie poetycką refleksją nad przemijalnością. Obaj artyści są zanurzeni w śląski pejzaż w sposób naturalny – hałda czy inny charakterystyczny element śląskiego krajobrazu przemysłowego urasta dla nich do rangi alegorii śląskości. Dokonują własnej rejestracji śląskiego krajobrazu. Dotykają zarówno obszarów miejskich, jak i terenów postindustrialnych, gdzie głównymi bohaterami są zdemolowane przemysłowe kompleksy. Penetrują śląskie podwórka, fragmenty zabudowy, ulice czy torowiska.
Degradacja ziemi pożeranej przez przemysł jest tematem nadrzędnym dla wielu fotografików śląskich. Znamienne jest także powracanie do tych samych motywów, miejsc, ich nowe ujęcia kompozycyjne. Dobitnym przykładem takiej postawy jest twórczość Edwarda Poloczka, który wracał wielokrotnie do miejsc wyjątkowych, postrzeganych wręcz
magicznie. Powstające fotografie poprzez różnorodność ujęć oraz niekiedy celowe udramatyzowanie urastały do rangi symbolu, przesłania. Fotografowane przez obu artystów miejsca i ludzie to już przeszłość, znak czasu minionego. Niegdyś to była codzienność postrzegana okiem artysty i obiektywem aparatu, utrwalana na kliszy.
Wszystkie prace prezentowane na wystawie to fotografie czarno-białe z szeroką gamą szlachetnych tonów szarości. Pochodzą z lat 60., 70. i 80. ubiegłego stulecia. Wykonane są w tradycyjnej technice bromowej. Muzeum Śląskie jako instytucja kultury włącza się nie tylko w promocję dorobku śląskich fotografików, ale też eksponując ten dorobek, stara się zwrócić uwagę na rangę fotografii gromadzonej w charakterze muzealiów.
Michał Cała urodził się w 1948 roku w Toruniu. Po zakończeniu studiów na Politechnice Warszawskiej zamieszkał w Tychach i w latach 1978-1992 poświęcił się fotografowaniu śląskiego krajobrazu. W efekcie tej pracy powstał cykl czarno-białych fotografii Śląsk. Autor jest laureatem wielu konkursów fotograficznych. Dwukrotnie otrzymał Grand Prix na Biennale Krajobrazu Polskiego w Kielcach w 1979 i 1983 r. Wystawa Śląsk była eksponowana w wielu galeriach m. in. w Katowicach (1984), Warszawie (1986), Krakowie (1986), a także w Muzeum Śląskim w Katowicach (2002). Jest również twórcą wystawy Galicja, a także wystawy Paysages de Polotne pokazanej w Galerie Contraste w Bordeaux w 1985 r.
W latach 2004-2006 współpracował z Galerią Zderzak w Krakowie. W efekcie tej współpracy powstał czarno-biały album Śląsk. W roku 2006 w ramach festiwalu Miesiąc Fotografii w Krakowie odbyły się dwie jego wystawy: Śląsk 1978-1980 w Galerii Zderzak oraz Śląskie osiedla w galerii Związku Polskich Artystów Fotografików. W roku 2007 został zaliczony do stu najważniejszych polskich fotografów działających w ubiegłym stuleciu i wziął udział w wystawie Polska fotografia w XX wieku (Warszawa, Wilno). Pokazał również swoją wystawę Śląsk na 2. Foto Festival Mannheim-Ludwigshafen-Heidelberg. Zajął też I miejsce na konkursie Pilzner IPA 2007 w kategorii Industrial. W tym samym roku o autorze i o jego śląskich zdjęciach napisał brytyjski magazyn Foto8 oraz British Journal of Photography. W roku 2008 wziął udział w projekcie Behind Walls podczas festiwalu Noorderlicht w Holandii.
Jego fotografie były publikowane w albumach : Antologia fotografii polskiej 1839-1989, Mistrzowie polskiego pejzażu, Polska fotografia w XX wieku. W latach 70. minionego wieku współtwórcą Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON, a od 1983 roku jest członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. Obecnie mieszka w Bielsku-Białej i zajmuje się fotografią dla celów wydawniczych. Jest autorem albumów: Śląsk, Beskidy, Podbeskidzie, Karkonosze, Góry Polski. Po kilkuletniej przerwie nadal fotografuje Śląsk.
Edward Poloczek (1922 Katowice – 1997 Katowice) – wybitny fotografik i filmowiec, człowiek instytucja. W 1948 roku organizował ruch fotograficzny w Katowicach – katowicki Oddział Polskiego Towarzystwa Fotograficznego. Współorganizował katowicki Oddział Telewizji Polskiej. Z wykształcenia ekonomista. Od 1952 roku był członkiem Okręgu Śląskiego ZPAF, także jego wieloletnim prezesem (aż do śmierci). Pionier amatorskiej twórczości filmowej na Śląsku, w 1949 roku zorganizował i kierował Sekcją Filmu Amatorskiego przy Polskim Towarzystwie Fotograficznym w Katowicach. Dzięki jego zaangażowaniu Sekcja ta stała się przodującą placówka filmu amatorskiego w Polsce. W latach 1958-1962 realizował filmy telewizyjne, m.in był współtwórcą filmów Ślepcy, Żelazna kurtyna, Cmentarz bez krzyży.
Główną dziedziną twórczości Poloczka pozostała fotografia artystyczna. Jego fotografie były publikowane w wielu publikacjach o fotografii artystycznej oraz są zgromadzone w kolekcjach muzealnych, m.in. w Muzeum Narodowym we Wrocławiu (katalog zbiorów, 2007). Pracował jako niezależny fotograf. Wielkim osiągnięciem była wystawa Koniugacje w katowickim BWA w 1974 roku, na której prezentowano 340 wielkoformatowych prac tematycznie ściśle związanych ze Śląskiem, a ukazujących pejzaż Górnego Śląska w sposób niezwykle odkrywczy. W 1982 roku miała miejsce inna wystawa indywidualna Stąd do Atlantyku, przedstawiająca fotograficzną wizję zjednoczenia Europy, która w tamtym czasie nie była jeszcze tak oczywista. Inne ważne wystawy to m.in.: Adriatyckie impresje, Drzewa umierają stojąc, Intelektualizm (Katowice 1975) oraz Pejzaż śląski, Szlakiem czynu powstańczego, Pejzaż polski, Requiem dla czterech milionów, Percepcja alternatywna.
Aktywnie uczestniczył w wielu wystawach zbiorowych rejestrujących i dokumentujących dorobek artystyczny katowickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego i śląskiego Oddziału ZPAF. Wystawy o charakterze ogólnopolskim, okręgowym, jubileuszowym, tematycznym czy problemowym często były prezentowane w katowickim Biurze Wystaw Artystycznych, ale też w innych miastach (np. w Warszawie i Legnicy). Zasłużył się wielce dla rozwoju fotografii na Śląsku, zainicjował i zorganizował wiele imprez fotograficznych, przez wiele lat pracował społecznie, poświęcając swój czas i energię na realizację wspólnych celów artystycznych, dzięki jego wieloletniemu kierownictwu Okręg Śląski ZPAF uzyskał wysoką pozycję ogólnopolską.
Tekst: Henryka Olszewska-Jarema
