Ekspozycja opowiada o ludziach, którzy w czasie II wojny światowej nieśli pomoc Żydom, a których państwo Izrael uhonorowało medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Wystawa przybliża życiorysy krakowskich sprawiedliwych i jest hołdem złożonym wszystkim, którzy narażając życie swoje i swoich bliskich, nieśli pomoc żydowskim sąsiadom.
Krakowscy Sprawiedliwi – Motywy, postawy, przesłanie to tytuł najnowszej wystawy w Fabryce Emalia Oskara Schindlera, oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Wernisaż wystawy, którą będzie można oglądać do 9 lutego 2014 r., odbędzie się we wtorek 5 listopada o godz. 18.00 w Fabryce Emalia Oskara Schindlera, przy ulicy Lipowej 4.
15 października 1941 r. na ziemiach polskich okupowanych przez nazistowskie Niemcy weszło w życie rozporządzenie, na mocy którego karano śmiercią Żydów opuszczających getta oraz osoby świadomie udzielające im pomocy. Naród żydowski w zamyśle okupacyjnych władz niemieckich miał zostać wymordowany. Ostateczną decyzję w tej sprawie podjęto 20 stycznia 1942 r. podczas Konferencji w Wannsee.
Mimo grożącej kary śmierci wielu ludzi pomagało Żydom. Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Jerozolimie do 2013 r. przyznał 6 394 osobom z Polski medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, co stanowi 26 proc. wszystkich odznaczonych tym wyróżnieniem (24 811). To jednak tylko część niemożliwej dziś do policzenia rzeszy tych, którzy zdobyli się w czasie okupacji na pomoc Żydom. Wielu z nich zostało za to zamordowanych.
Wystawa prezentuje sylwetki 16 osób, w większości członków Koła Środowiskowego w Krakowie Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata: Stefanii Filo-Wilkosz, Mirosławy Gruszczyńskiej, Artura Króla, Marii Nowak, Marii Rudzkiej , ks. Witolda Stolarczyka, Teresy Dietrich, Augusty Szemelowskiej, Janiny Strychalskiej, Marii Habiniak , Marii Kot, Stefana Miki, Kazimierza Sawickiego, ks. biskupa Albina Małysiaka, jak również rodziców przewodniczącego Koła – Krzysztofa Włodarczyka: Zofii i Mariana Włodarczyków.
Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata powstało w 1985 r. w Warszawie i zrzesza Polaków odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1994 r. powstało Koło Środowiskowe Towarzystwa w Krakowie, obejmujące swoim zasięgiem trzy ówczesne województwa: krakowskie, tarnowskie i nowosądeckie. Głównym celem Koła jest integracja osób z Krakowa i Małopolski, które zostały odznaczone przez Yad Vashem. Jego członkowie swoją działalność postrzegają jako misję. Chcą zaświadczyć, że Polacy nie byli i nie są antysemitami, a mieszkańcom Krakowa i regionu pokazywać, jak mało jeszcze wiedzą o pomocy udzielanej Żydom w czasie II wojny światowej.
Wystawa została podzielona na pięć stref tematycznych. Pierwsza z nich poświęcona jest zagładzie krakowskich Żydów w czasie II wojny światowej, druga – działalności Sprawiedliwych, kolejna – ratowanym. Czwarty temat to historia Koła Środowiskowego w Krakowie Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, zaś ostatnią jej częścią jest przestrzeń, w której prezentowane są pamiątki osób odznaczonych przez Instytut Yad Vashem.
Warto wspomnieć, że na stałej ekspozycji w Fabryce Emalia Oskara Schindlera prezentowane są zdjęcia i biogramy bohaterów ukazanych w większości jako młodzi ludzie, którzy w czasie wojny zostali zmuszeni do podejmowania dramatycznych decyzji. Można tam zobaczyć też obwieszczenie informujące o grożącej karze śmierci dla Polaków udzielających jakiejkolwiek pomocy Żydom, a ponadto zdjęcia i krótkie cytaty, m.in. z wypowiedzi generalnego gubernatora Hansa Franka, które ukazują dramat zagłady Żydów w Krakowie i Małopolsce: likwidacje gett, deportacje do obozów zagłady itp. Na wystawie znajduje się również lista 284 nazwisk osób związanych z Krakowem i odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Na sąsiedniej ścianie umieszczono listę z nazwiskami osób uratowanych przez krakowskich Sprawiedliwych. W dalszej części ekspozycji prezentowana jest historia Koła krakowskiego i działalność jego członków. Obok ustawiono żywe drzewko oliwne, takie samo jak w ogrodzie w Yad Vashem, które w powszechnej tradycji symbolizuje pokój i pojednanie. Na wystawie są ponadto prezentowane prywatne pamiątki, dokumenty, zdjęcia związane ze Sprawiedliwymi.
Wojciech Górny
Krakowscy sprawiedliwi
Od 5 listopada 2013 roku do 9 lutego 2014 roku
Wernisaż: 5 listopada, godz. 18.00
Fabryka Emalia Oskara Schindlera
Oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
