W historycznej stolicy Polski, Krakowie – mieście z bogatą tradycją i pełnym zabytków – zrodził się fenomen szopki krakowskiej. Nigdzie indziej na świecie nie powstają tak niezwykłe budowle upamiętniające narodzenie Chrystusa. Taka forma szopki wykształciła się w XIX wieku, a rozpropagowana w XX wieku i do dziś kultywowana stała się wzorem dla współczesnych. Szopki wykonywane są specjalnie na konkurs organizowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Ich twórcami są amatorzy – zarówno dorośli, jak i dzieci.
Tradycyjna szopka krakowska, która powstała pod koniec XIX wieku, była przenośnym teatrzykiem kukiełkowym z muzyką i specjalnie pisanymi tekstami. Z czasem scenki odgrywane przez amatorów zostały zastąpione figurkami poruszanymi mechanicznie. Są one wyrzeźbione lub ulepione z modeliny czy gipsu. Ukazują sceny rodzajowe odwołujące się do legend krakowskich, wydarzeń historycznych lub tych z życia codziennego.
Tradycyjnie szopki upamiętniają narodzenie Chrystusa, dlatego w każdej z nich znajdujemy całą Świętą Rodzinę: figurki Dzieciątka, Marii i Józefa. Najczęściej towarzyszą im aniołowie, Trzej Królowie, pasterze i zwierzęta. Krakowskie szopki prezentują dodatkowo sceny z postaciami historycznymi (królami, bohaterami narodowymi, zasłużonymi i wielkimi Polakami) oraz legendarnymi (np. Trębaczem, Panem Twardowskim). Ulubioną przez szopkarzy postacią jest Lajkonik, w niektórych szopkach umieszcza się postaci w tradycyjnych strojach ludowych (krakowskich i góralskich), a także znane osobistości współczesne, np. Lecha Wałęsę czy papieża Jana Pawła II.
Szopki te noszą nazwę krakowskich, gdyż prezentują architekturę najważniejszych, najbardziej interesujących i najpiękniejszych zabytków miasta. Wszystkie szopki zwyczajowo posiadają wieże – wzorowane na wieży wyższej kościoła Mariackiego zwieńczonej koroną (często w jej oknie widoczny jest Trębacz odgrywający hejnał) lub na wieżach katedry na Wawelu czy wieży Ratuszowej. Uzupełnieniem wież są elementy Zamku Królewskiego na Wawelu, stojących na środku Rynku Głównego Sukiennic (historycznego centrum handlowego) czy też zachowanych budowli obronnych: okrągłej fortecy – Barbakanu – i jedynej zachowanej z siedmiu istniejących niegdyś bram wjazdowych do miasta – Bramy Floriańskiej.
Na Rynku Głównym w Krakowie 4 grudnia 2014 roku odbędzie się 72. Konkurs Szopek Krakowskich. Pierwszy konkurs zorganizowało w 1937 roku Miejskie Biuro Propagandy Artystycznej przy Zarządzie Miejskim w Krakowie z inicjatywy kierownika Biura, Jerzego Dobrzyckiego. Wybuch II wojny światowej przerwał organizację konkursów. Wznowiono je w 1945 roku, a od 1946 roku ich przygotowaniem zajmuje się Muzeum Historyczne Miasta Krakowa – wtedy jego dyrektorem został właśnie Jerzy Dobrzycki. Konkursy miały i mają na celu zachowanie tradycji budowy szopek.
W dotychczasowych konkursach wzięły udział setki twórców, niektórzy po kilka, kilkanaście razy, rekordziści – ponad 50 razy. W wielu rodzinach wytworzyła się przekazywana z pokolenia na pokolenie tradycja, którą kultywuje się do dziś. Szopkarze to bardzo zróżnicowana grupa twórców, których łączy tylko wspólna pasja. Szopki budują ludzie różnych profesji, wszystkich jednak cechuje bogata wyobraźnia i ogromna cierpliwość. Gotowi są spędzać setki, a nawet tysiące godzin przy żmudnej pracy klejenia detali i kreowania z nich wspaniałych budowli. Przez lata zmieniała się forma, dekoracje oraz materiały używane do budowy. Powstał nowy rodzaj szopki krakowskiej – przygotowywanej specjalnie na konkurs.
Szopki krakowskie znane są już na całym świecie. Niepowtarzalne i wspaniałe dzieła można oglądać i podziwiać przez prawie trzy miesiące na wystawie pokonkursowej w salach wystaw czasowych Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Nagrodzone szopki, szczególnie te zakupione przez inne muzea, będą prezentowane na wystawach krajowych i zagranicznych przez kolejne lata.
W dniu konkursu na Rynek Główny od rana będą przybywali szopkarze ze swoimi dziełami, aby zająć jak najlepsze miejsca na stopniach pomnika Adama Mickiewicza. Po hejnale o godz. 12.00 korowód twórców przejdzie wokół Rynku Głównego przed estradę, gdzie odbędzie się prezentacja szopek. Ogłoszenie wyników nastąpi w niedzielę 7 grudnia o godz. 12.00 w sali audytoryjnej Kupferhaus w Pałacu Krzysztofory (Rynek Główny 35). Wszystkie zgłoszone szopki będą tradycyjnie prezentowane na pokonkursowej wystawie.
72. Konkurs Szopek Krakowskich – wstępny przegląd prac
4 grudnia 2014 roku, godz. 10.00–12.00
Rynek Główny w Krakowie, pomnik Adama Mickiewicza
Wystawa Pokonkursowa Szopek Krakowskich
Od 8 grudnia 2014 roku do 22 lutego 2015 roku
Pałac Krzysztofory w Krakowie
