Żydzi zamieszkujący Kraków i inne miasta Rzeczypospolitej przez stulecia byli niemal wykluczeni z życia społecznego i politycznego, a prawodawstwo państwowe utrudniało lub wręcz zamykało im dostęp do wielu zawodów. Zmiany nastąpiły dopiero w drugiej połowie lat 60. XIX wieku. Reformy ustrojowe w monarchii habsburskiej, w granicach której w okresie rozbiorowym znalazł się Kraków, zwróciły miastu jego podmiotowość, a dla mieszkańców stały się początkiem drogi ku kształtowaniu się społeczeństwa samorządnego.
W 1866 roku odbyły się pierwsze wybory samorządowe. W Krakowie, który był po Lwowie drugim co do wielkości miastem Galicji, mieszkało wówczas 47 tys. osób, w tym blisko 17 tys. Żydów, stanowiących 35 procent ogółu ludności. Na listach wyborców znalazło się wtedy 2086 osób i instytucji (po jednym głosie miały klasztory krakowskie i niektóre stowarzyszenia). Oznaczało to, że zaledwie 4,3 procenta mieszkańców posiadało czynne prawo wyborcze. W pierwszej Radzie Miejskiej Krakowa znalazło się 48 chrześcijan i 12 Żydów. Radni Żydzi stanowili tylko 20 procent Rady, czyli proporcjonalnie wyraźnie mniej niżby to wynikało z ich procentowego udziału w ogólnej liczbie mieszkańców miasta. Taka liczba radnych żydowskiego pochodzenia była wynikiem ordynacji wyborczej, według której dwie trzecie radnych wybranych w każdym kole miało być wyznania chrześcijańskiego. W 1867 roku społeczność żydowska uzyskała pełnię praw obywatelskich. Dzięki równouprawnieniu Żydzi, pozostający wcześniej na marginesie życia publicznego, stali się jego uczestnikami. Wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie gospodarczej oraz działalność w samorządach pozwoliły na powstanie grupy Żydów – budowniczych nowoczesnego Krakowa, którzy aktywnie włączyli się w życie miasta. Część radnych odegrała kluczową rolę w ważnych wydarzeniach historycznych miasta i z czasem stała się jego elitą.
Wystawa Budowali nowoczesny Kraków omawia udział Żydów krakowskich w samorządach: miejskim, gospodarczym oraz finansowym w dobie autonomii galicyjskiej i w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tytułu wystawy i publikacji jej towarzyszącej nie należy traktować dosłownie. Ich tematem nie jest literalne wznoszenie budynków, lecz tworzenie idei i konstruowanie prawa umożliwiającego rozwój miasta pod względem urbanistycznym, budowlanym, gospodarczym, społecznym i naukowym. Ideą ekspozycji jest przedstawienie mało znanego zagadnienia uczestnictwa Żydów krakowskich w pracach organów samorządu miejskiego, gospodarczego i finansowego od drugiej połowy XIX wieku, kiedy to utworzono Izbę Handlową i Przemysłową (1850 r.), powołano pierwszą Radę Miejską Krakowa i Kasę Oszczędności (1866 r.), do wybuchu II wojny światowej. Celem wystawy i jej katalogu jest pokazanie tych istotnych etapów w rozwoju miasta i znaczącego wkładu w historyczny proces działaczy samorządowych wywodzących się ze środowisk żydowskich – asymilowanych Izraelitów postępowych, Żydów ortodoksyjnych, socjalistów żydowskich i syjonistów. Wystawa jest próbą ukazania przemiany Krakowa, jaka nastąpiła przy udziale jego żydowskich mieszkańców. Z miasta niewielkiego, z mało znaczącym przemysłem i handlem, zaniedbanego pod względem urządzeń komunalnych zmienił się w nowoczesny ośrodek szkolnictwa i gospodarki, z rozwiniętą infrastrukturą, z reprezentacyjnymi budynkami użyteczności publicznej i osiedlami willowymi. Celem wystawy nie jest jednak przypisanie troski o miasto tylko Żydom – prezydent układający program działania, wiceprezydenci, radni miejscy i magistraccy oraz urzędnicy, działacze Izby Przemysłowo-Handlowej, Kasy Oszczędności Miasta Krakowa – wszyscy mieli wpływ na rozwój Krakowa. Ale w niektórych przypadkach to właśnie Żydzi wnieśli nadzwyczajną wrażliwość na potrzeby innych ludzi, niezwykłe zaangażowanie, wykształcenie oraz zdolności wykorzystywane dla dobra miasta.
Wystawa jest podzielona na trzy segmenty. Pierwszy z nich prezentuje radnych Rady Miejskiej Krakowa – najważniejszego podmiotu życia społeczno-politycznego i gospodarczego – którzy przez ponad 70 lat funkcjonowania samorządu Krakowa decydowali o jego prawie, współtworzyli budżet i pomnażali majątek miasta. W drugiej połowie XIX wieku w Radzie Miejskiej zasiadali wybitni przedstawiciele społeczności żydowskiej reprezentujący środowiska polityków, lekarzy, prawników, przemysłowców, finansistów i działaczy społecznych. Józefowi Saremu, architektowi i budowniczemu, cenionemu szczególnie za fachowość, Rada Miejska czterokrotnie powierzyła urząd drugiego wiceprezydenta. Tego niezwykle sprawnego organizatora, współtwórcę Wielkiego Krakowa na urzędzie wiceprezydenta, zastąpił społecznik Ignacy (Izaak) Landau, a na krótko przed wybuchem II wojny światowej (1938 r.) syjonista Juda (Jehuda) Zimmermann.
