Muzeum Narodowe w Krakowie zaprasza na podróż po dziejach Polski, w której przewodnikiem będą najcenniejsze, najstarsze i najpiękniejsze starodruki: dawne polskie kroniki, poczty władców, herbarze i mapy. Ekspozycja została zaaranżowana we wnętrzach Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego 900 lat od spisania pierwszej polskiej kroniki, w 600-lecie urodzin Jana Długosza i 150 lat od wydania pierwszego tomu serii Monumenta Poloniae historica (Pomniki dziejowe Polski) – krytycznej zbiorowej edycji najstarszych źródeł dotyczących historii naszego kraju. Na wystawie można obejrzeć kilkadziesiąt unikatowych ksiąg, zabytkowe mapy, medale i odlewy królewskich pieczęci.
Jednym z najciekawszych eksponatów jest XVI-wieczny odpis trzeciego tomu kroniki Długoszowej, przygotowany dla biskupa Hieronima Rozrażewskiego. To zarazem jedyny rękopis, jaki zdecydowaliśmy się pokazać – opowiada Agnieszka Perzanowska, kierownik Działu Starych Druków, Rękopisów i Kartografii MNK i kurator wystawy. – W XVIII wieku, gdy przygotowywano edycję dzieła Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kronika sławnego Królestwa Polskiego) Jana Długosza, tom ten wraz z innymi został zapewne wypożyczony z Biblioteki Collegium Maius, gdzie trafił po śmierci biskupa Rozrażewskiego. Ale nie wrócił już do właścicieli. Dopiero po stu latach w jego posiadanie wszedł hrabia Emeryk Hutten-Czapski, który włączył go do swojej kolekcji.
Nie mniej ciekawe są losy kolejnego egzemplarza Roczników Długosza prezentowanego na wystawie. To pierwsze wydanie najsłynniejszej polskiej kroniki, jakie ukazało się drukiem (w roku 1615), jednak nakazem króla Zygmunta III Wazy druk przerwano na roku 1240. Dopiero w XVIII wieku Polacy mogli ujrzeć w druku całość dzieła Jana Długosza – również to wydanie (Lipsk 1711–1712) można oglądać na ekspozycji.
Na wystawie w MNK kronikom Długosza towarzyszy kilkadziesiąt innych starodruków, wydawanych od XVI do końca XVIII wieku. Są wśród nich np. kroniki Macieja z Miechowa, Marcina Kromera, Marcina i Joachima Bielskich czy Historia Narodu Polskiego Adama Naruszewicza. Pokazane są także herbarze polskich rodów szlacheckich, opracowywane przez Bartosza Paprockiego, Wacława Potockiego, Szymona Okolskiego i Kaspra Niesieckiego. Jedna z ciekawszych pozycji to Monumenta Sarmatarum – wydane przez Szymona Starowolskiego teksty inskrypcji z około dwóch tysięcy nagrobków Polaków zmarłych przed połową XVII wieku.
W osobnym pokoju można zobaczyć ponad 20 zabytkowych map wydanych od przełomu wieków XV i XVI po wiek XVIII. Niektóre z nich to tzw. mapy ptolemejskie – wzorowane na klasycznym opracowaniu Klaudiusza Ptolemeusza z II wieku n.e., ale z uzupełnieniami dotyczącymi ziem polskich, o których wielki kartograf nie miał informacji. Tę część ekspozycji kończy atlas historyczny z pierwszej połowy XVIII wieku, zawierający – poza mapami – encyklopedycznie opracowane dzieje całego świata.
Wybór starodruków i map uzupełniają medale wybite w 400. rocznicę śmierci Jana Długosza w 1880 roku. Akademia Umiejętności zorganizowała wówczas w Krakowie wielki zjazd historyczny. Jednym z ważnych jego punktów było przeniesienie prochów historyka do sarkofagu w krypcie zasłużonych na Skałce. Obchodom towarzyszyły specjalnie zaprojektowane medale – obecnie w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego MNK – które także włączono do ekspozycji.
Kolejne ciekawe eksponaty to galwaniczne odlewy pieczęci królów Polski – od Kazimierza Wielkiego po Stanisława Augusta Poniatowskiego – wykonane na przełomie XIX i XX wieku. Wiedzę o zgromadzonych eksponatach porządkuje katalog Dziejów polskich pomniki. Kroniki i dziejopisarstwo w starodrukach z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, opracowany przez Agnieszkę Perzanowską.
Wystawy starodruków i kartografii z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie – liczącej około 36 tysięcy woluminów – urządzane są w pałacyku Czapskich oraz w pawilonie muzealnym w pomieszczeniu biblioteki Emeryka Hutten-Czapskiego. Ten numizmatyk i kolekcjoner pamiątek historycznych oraz dzieł sztuki, autor katalogu monet i medali polskich, był także twórcą muzeum. Wystawom towarzyszy koneserska seria wydawnicza Biblioteczka Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego: Starodruki i kartografia.
Dziejów polskich pomniki. Kroniki i dziejopisarstwo w starodrukach z kolekcji MNK
Kurator: Agnieszka Perzanowska
Od 5 maja do 30 sierpnia 2015 roku
Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego
Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
