„Zdjęcia Ludwika Gronowskiego – nieskazitelnie zaobserwowane i wykonane – tworzą niemalże bajeczną atmosferę okresu międzywojennego. Przedstawiają między innymi fragmenty pejzaży o różnych porach roku i ludzi, którzy są ich częścią. Szczególnie zaintrygowały mnie portrety kobiet, wykonane w stylu zdjęć hollywoodzkich z lat trzydziestych. (…) Wykonanie ich wymagało nie tylko umiejętności fotografowania w świetle naturalnym, ale i mistrzowskiego korzystania z lamp studyjnych. Zdjęcia Ludwika Gronowskiego powinny zaintrygować zarówno amatorów, jak i fotografów zawodowych, takich jak ja. Można się z nich dużo nauczyć” – mówi Ryszard Horowitz, fotokompozytor.
Ludwik Gronowski urodził się w 1904 roku w Warszawie. W wieku 26 lat, jako dyplomowany nauczyciel kreśleń geometrycznych, algebry i rachunków, objął posadę pedagoga w Liceum Krzemienieckim na Wołyniu. Szybko stał się jednym z najbardziej aktywnych animatorów wydarzeń artystycznych i sportowych, jakie odbywały się w mieście w ciągu ostatniej dekady przed wybuchem wojny.
Liceum Krzemienieckie, prócz realizacji standardowego programu edukacyjnego, prowadziło szereg zajęć indywidualnych, w tym Pracownię Fotograficzną. Jej założycielem i głównym organizatorem był nauczyciel rysunku i wybitny fotograf – Stanisław Sheybal. Ożywiona działalność pracowni i zdolności jej adeptów budziły żywe zainteresowanie mieszkańców, a także turystów odwiedzających miasto. Zaczęto więc sprzedawać zdjęcia, a także urządzać prelekcje, dyskusje i pokazy. Wreszcie, aby zapoznać się z najnowszymi zdobyczami w tej dziedzinie, w 1929 roku zorganizowana została I Ogólnopolska Wystawa Fotografii Artystycznej, która – jak wspominał Stanisław Sheybal – stała się początkiem rozwoju ruchu fotograficznego środowiska krzemienieckiego.
Rok później, grono skupionych wokół Pracowni miłośników fotografii zawiązało Towarzystwo Fotograficzne. Szybko uzyskało ono wysoką renomę w całym kraju, a jego osiągnięcia były odnotowywane w prestiżowych wydawnictwach fachowych, takich jak „Fotograf Polski” i „Almanach Fotografiki Polskiej”. Jednym z założycieli Towarzystwa i najzdolniejszych jego członków był Ludwik Gronowski. Jego pierwsza indywidualna wystawa miała miejsce w Krzemieńcu w 1933 roku. Później zdjęcia Gronowskiego były prezentowane na wielu wystawach krajowych (m. in. w Warszawie, Krakowie i Lwowie) oraz za granicą (m.in. w Mediolanie, Londynie, Paryżu, Antwerpii, Wiedniu, Pradze, Chicago, Nowym Jork oraz w Japonii).
Tematyka prac fotograficznych Ludwika Gronowskiego świadczy o jego umiłowaniu przyrody, ludzi i miasta, w którym żył i pracował. Wśród najwcześniejszych zdjęć dominują motywy pejzażowe, a także fotografie ukazujące fragmenty zabudowy miejskiej. Niewątpliwie jednym z najbardziej fascynujących dla Gronowskiego motywów było światło – wiele zdjęć zostało wykonanych o zmierzchu i w czasie porannych mgieł, na wielu fotografiach pojawia się również wyraźna gra światła i cienia.
Pewną część kolekcji stanowią fotografie rodzajowe, której bohaterami są mieszkańcy Krzemieńca: podpatrzeni w czasie codziennych czynności, spacerujący po ulicach lub odpoczywający w gronie rodziny.
Najważniejszy dla Gronowskiego był jednak portret, przeważnie wykonany w atelier Pracowni. Swoboda, z jaką autor operował sztucznym światłem, umiejętność ustawienia modela i oddania jego osobowości, czynią z Gronowskiego mistrza gatunku. Perfekcyjnie oko fotografa widoczne jest także w serii autoportretów, gdzie dodatkowo pozwolił sobie na eksperymenty formalne i niespotykaną wcześniej ekspresję. Ulubionymi technikami Gronowskiego były brom, bromolej, carbo i przetłok, wielokrotnie korzystał również z camery obscury.
Ludwik Gronowski przeżył w Krzemieńcu wybuch wojny, okupację sowiecką, a następnie niemiecką. W 1941 roku opuścił miasto i ukrywał się na na Kielecczyźnie, gdzie działał w ruchu oporu. Ciężko chory, zmarł w 1945 roku w wieku 41 lat.
Dorobek fotograficzny Gronowskiego nie zachował się w całości. Udało się ocalić kilkadziesiąt zdjęć będących świadectwem nie tylko niezwykłej pasji i ogromnego talentu ich autora, ale również fragmentem dokonań cenionego krzemienieckiego środowiska artystycznego. Przechowywana w zbiorach rodziny kolekcja fotografii, prezentowana obecnie w Muzeum Architektury we Wrocławiu, charakteryzuje się niezwykłą różnorodnością, zarówno pod względem tematycznym, jak i warsztatowym.
Pierwsza powojenna wystawa fotograficzna Ludwika Gronowskiego odbyła się 4 kwietnia 2009 roku w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej. W następnych latach miały miejsce wystawy w kilku innych miastach: trzykrotnie w Warszawie, w Lublinie, Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, Krakowie oraz we Lwowie i Krzemieńcu na Wołyniu.
Ekspozycji w Muzeum Architektury we Wrocławiu towarzyszy polsko–angielski katalog zawierający reprodukcje wszystkich zachowanych fotografii Ludwika Gronowskiego.
Ludwik Gronowski. Fotografie Krzemieniec/Wołyń 1930–1939
Od 19 stycznia do 19 marca 2017 roku
Wernisaż: 19 stycznia 2017 roku, godz. 17.00
Muzeum Architektury we Wrocławiu
