Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert

Wystawa zaprezentuje twórczość Bohdana Lacherta – jednego z najwybitniejszych polskich architektów awangardowych, współtwórcy grupy modernistów Praesens, partnera Józefa Szanajcy w spółce architektonicznej Lachert & Szanajca – najlepiej rozpoznawalnego duetu w historii architektury nowoczesnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wystawa została przygotowana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu w związku z 30. rocznicą śmierci Bohdana Lacherta (1900–1987) oraz ogłoszeniem roku 2017 Rokiem Awangardy.

W okresie okupacji uczył architektury na tajnych kompletach i brał udział w przygotowywaniu teoretycznych studiów odbudowy Warszawy w ramach Piątki Konspiracyjnej. Tuż po wojnie został powołany przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce na stanowisko biegłego do oceny zniszczeń stolicy. Pracował jako kierownik Wydziału Architektury i Inżynierii w Biurze Odbudowy Stolicy. Promował budownictwo eksperymentalne z gruzobetonu, którego przykładem jest m.in. gmach PKO przy ulicy Marszałkowskiej 124. Był autorem koncepcji budowy na gruzach warszawskiego getta osiedla Muranów Południowy, która po wprowadzeniu socrealizmu została zmodyfikowana.

Bohdan Lachert był związany z Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej jako dziekan (1950–1954), kierownik katedry Projektowania Architektury Przemysłowej (1945–1960), profesor nadzwyczajny (1948) i zwyczajny (1966). Był promotorem blisko 100 prac dyplomowych. W 1984 roku został uhonorowany prestiżową nagrodą SARP „za długoletnią, nieprzerwaną aktywność twórczą, ukoronowaną powstaniem kilkudziesięciu dzieł, obiektów i zespołów odznaczających się wybitnymi wartościami przestrzennymi i funkcjonalnymi, stanowiących istotny i trwały wkład w rozwój polskiej myśli architektonicznej, a tym samym w rozwój polskiej kultury”.

Ponadto został uhonorowany m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta) czy honorową nagrodą m.st. Warszawy. Był autorem opublikowanej jedynie we fragmentach teoretycznej rozprawy Rozważania o niektórych cechach twórczości architektonicznej, ilustrowanej op-artowskimi grafikami ukazującymi proces tworzenia architektury. Zmarł 8 stycznia 1987 roku, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.

Wystawa będzie próbą jak najszerszego ukazania wielowątkowych dokonań artystycznych Bohdana Lacherta. Wykorzystanie nieznanych dotychczas projektów, koncepcji i opracowań studialnych pozwoli na zaprezentowanie nie tylko jego dorobku z okresu międzywojennego, lecz także twórczości powojennej, która – za wyjątkiem osiedla Muranów Południowy – jest znacznie mniej znana. Lachert przez całe życie, także po śmierci Szanajcy w 1939 roku i zmianie warunków pracy po zakończeniu wojny, pozostawał wierny artystycznym założeniom awangardowego tandemu. Spojrzenie na jego twórczość bez zwyczajowego rozdzielania jej na okresy przed- i powojenny ukazuje artystę konsekwentnie realizującego idee modernizmu. Jako tytułowy awers twórczości Bohdana Lacherta zostanie zaprezentowany jego dom własny, zrealizowany w 1928 roku przy ulicy Katowickiej 9 w Warszawie. Rewersem stanie się natomiast zaprojektowany już po wojnie i nigdy niezrealizowany studialny dom atrialny.

Dom własny Bohdana Lacherta na Saskiej Kępie był jednym z pierwszych awangardowych budynków na terenie Warszawy. W ramach eksperymentu zbudowano go z celolitu (pianobetonu), czyli świeżo opatentowanego lekkiego betonu komórkowego. Stanowił autorską interpretację pięciu zasad nowoczesnej architektury Le Corbusiera i do dzisiaj jest przywoływany w opracowaniach poświęconych architekturze modernizmu. Kolorystyka wnętrza, opracowana blisko dwie dekady przed słynną Salą Neoplastyczną Władysława Strzemińskiego (1948) i dopełniona kompletem barwnych mebli gabinetowych zaprojektowanych przez Lacherta, wpisywała się w artystyczny dialog międzynarodowej awangardy. Budynek tworzył jeden z przestrzennych kodów modernistycznej architektury, który można porównać z zaprojektowanymi w tym samym czasie przez Waltera Gropiusa domami profesorów Bauhausu w Dessau czy domem własnym Barbary i Stanisława Brukalskich w Warszawie. Tytułowym rewersem jest niezrealizowany dom atrialny w zabudowie dywanowej, zainspirowany urbanistyką starożytnego miasta Olint (Olynthus). Projekt Lacherta wyprzedził o dekadę analogiczne poszukiwania polskich architektów. Narracja wystawy zostanie zbudowana z projektów i rysunków architektonicznych, które w większości nigdy dotąd nie były eksponowane ani reprodukowane w literaturze przedmiotu, fotografii archiwalnych, makiet, rzeźb, prototypów i patentów mebli, okładek książek, a także tekstów Bohdana Lacherta, wywiadów z architektem i jego bliskimi oraz materiałów filmowych. Skonstruowana w ten sposób prezentacja podkreśli wielowątkowość twórczości Bohdana Lacherta i naświetli nieznane dotąd wątki jego działań artystycznych, pozwalając poszerzyć rozumienie roli architekta w XX wieku.

Prezentowane obiekty będą pochodziły głównie ze zbiorów Muzeum Architektury we Wrocławiu, w którym znajduje się większa część archiwum architekta, a także ze zbiorów Biblioteki Narodowej, Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Politechniki Warszawskiej, Archiwum Akt Nowych, Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej, Muzeum Politechniki Warszawskiej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Żydowskiego Instytutu Historycznego, Fundacji „Dom Holenderski”, Stowarzyszenia Okolska oraz osób prywatnych.

Bohdan Lachert – architekt i teoretyk architektury, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Przez ponad dekadę był związany zawodowo z Józefem Szanajcą w ramach działającej w latach 1926–1939 pracowni Lachert & Szanajca, która wyróżniała się nowoczesną organizacją biura architektonicznego. Był współtwórcą Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz grupy modernistów Praesens, wyznaczającej kierunki artystycznych poszukiwań rodzimej awangardy. Pracował przede wszystkim w Warszawie, lecz był też zaangażowany w realizację tak ważnych modernistycznych przedsięwzięć II Rzeczypospolitej, jak budowa Gdyni czy prezentacja Polski poza granicami kraju. Za zaprojektowany wspólnie z Szanajcą pawilon gospodarczy na paryskiej wystawie Sztuka i Technika w życiu współczesnym (1937) otrzymał nagrodę Grand Prix oraz tytuł oficera Legii Honorowej Republiki Francuskiej (1939).

Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert – wystawa
Kurator: Katarzyna Uchowicz, Instytut Sztuki PAN
Wernisaż: 23 listopada 2017 roku
Od 24 listopada 2017 roku do 2 kwietnia 2018 roku
Muzeum Architektury we Wrocławiu