Nakładem wydawnictwa PIW, w nowym przekładzie Antoniego Libery, ukazał się dramat Fedra Jeana Racine’a. Fedra Jeana Racine’a (1629-1699), szczytowe osiągnięcie artystyczne francuskiego klasyka, należy do największych dramatów w historii literatury.
Na polski przekładano ją dotąd zawsze wierszem 13-zgłoskowym. Nowy przekład Antoniego Libery – pisarza, tłumacza i reżysera – zrywa z tą tradycją na rzecz szekspirowskiego 11-zgłoskowca, wiersza bardziej dynamicznego i lepiej sprawdzającego się w teatrze. Korzyści, jakie przynosi taki wybór wiersza i jego parametrów, okazały się nieocenione.
Przede wszystkim powstał dzięki niemu przekład bez porównania wierniejszy i prostszy w wyrazie. Poza tym pozwolił on na wydobycie tego wszystkiego, co w poezji Racine’a uchodzi za najświetniejsze, czyli retoryczna precyzja i elegancja oraz czystość tonu. Wreszcie zyskano rzecz zupełnie podstawową w teatrze: komunikatywność czy wręcz przezroczystość mowy, sprawiającą, że jest ona tożsama z działaniem.
Racine nigdy dotąd nie brzmiał po polsku tak jasno i czysto. Ta nowa lekcja przekładu otwiera ogromne pole do popisu dla ludzi teatru.
Za sprawą takich właśnie nowatorskich tłumaczeń na Zachodzie (m.in. w Anglii, Szwecji i we Włoszech) Fedra na nowo zaczęła gromadzić na widowni nieprzebrane tłumy, a przedstawienia nie schodziły z afisza przez wiele miesięcy. Teraz i w Polsce dzieło to ma szanse stać się teatralnym szlagierem.
FRAGMENT
SCENA DRUGA
Hipolit, Arycja, Ismena
HIPOLIT
Jak wiesz, wyjeżdżam, pani,
Lecz przedtem chciałbym ci o czymś powiedzieć. –
465 Mój ojciec zginął. Tak też przeczuwałem,
Widząc, jak się opóźnia jego powrót.
Cóż bowiem oprócz niszczycielskiej śmierci
Mogłoby go zatrzymać na tak długo?
Bogowie więc wydali w końcu Parkom
470 Tego, co był następcą Heraklesa.
Liczę, że mimo twej niechęci, pani,
Nie masz nic przeciw, że go tak nazywam.
W tym ciężkim dniu jedynym pocieszeniem
Jest dla mnie to, że odzyskujesz wolność.
475 Bo znoszę prawo, które mnie bolało:
Od dziś znów jesteś panią swego losu.
Tutaj, w Trojzenie, która mnie przypada
Po Pitteuszu, moim protoplaście,
I której jestem prawowitym królem,
480 Czynię cię wolną… wolniejszą ode mnie.
ARYCJA
Ten nagły ogrom łask zbija mnie z tropu:
Zwracając mi wspaniałomyślnie wolność,
Sprawiasz, że jeszcze bardziej, niż się zdaje,
Podlegam owym nieugiętym prawom.HIPOLIT
485 Ateny na następcę wysuwają
Ciebie lub mnie; choć również syna Fedry.ARYCJA
Mnie?HIPOLIT
Ale ja – nie robię sobie złudzeń:
Najwyższe prawo raczej mnie wyklucza.
Grecja wytyka mi krew obcej matki.
490 Lecz gdybym tylko konkurował z bratem,
Mam w ręku dostatecznie mocne racje,
Abym poradził sobie z kruczkiem prawnym.
Ty zaś to co innego: tu jest powód,
Abym przekazał ci, a raczej zwrócił
495 To berło, które ów sławny śmiertelnik,
Poczęty z Ziemi, wręczył twoim przodkom.
Mój dziad otrzymał je dzięki adopcji.
A pamięć o twych braciach przyćmił mir,
Jakim się cieszył u ludu mój ojciec,
500 Twórca potęgi i świetności Aten.
Dzisiaj wzywają one ciebie, pani.
Mają dość waśni i ciągłych zatargów.
Zbyt długo już ta ziemia, skąd wasz ród,
Krew waszą piła i nią parowała.
505 Trojzena mnie przypada. Fedry syn
Dostanie żyzną i kwitnącą Kretę.
Ateny – twoje. Jadę tam nakłaniać,
By głosy na mnie oddano na ciebie.ARYCJA
510 Że aż się boję, czy to aby jawa.
Nie śnię przypadkiem? Mogę temu wierzyć?
Jaki bóg natchnął cię do tego planu?
Rozumiem wreszcie powody twej chwały
I widzę… że na większą zasługujesz.
515 Poświęcasz swoje dobro dla mojego?
Nie dość, że życia mi nie uprzykrzałeś
I przez tak długi czas walczyłeś z sobą,
By mnie nie znienawidzić…
Jean Racine
FEDRA
(Phèdre)
w nowym przekładzie ANTONIEGO LIBERY
wydanie I, oprawa twarda, 168 s.