Długo oczekiwana Encyklopedia to pierwsze kompleksowe opracowanie ujęcie twórczości i życia Franza Kafki. Praca czworga autorów – Richarda T. Gray’a, Ruth V. Gross, Rolfa J. Goebela, Claytona Koelba – gromadzi wiedzę dostępną w Polsce w postaci rozproszonej i niesystematycznej, albo niedostępną w ogóle. Książka ukazała się 1 listopada nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego.
Pomysł ujęcia dzieł i biografii Kafki w postaci haseł odpowiada zasadom edycji encyklopedycznej, jednak wyjątkowa materia tej książki sprawia, że kompendium to ma charakter autorski i dlatego bliskie jest monografii.
Być może żaden autor nie porwał współczesnej wyobraźni tak bardzo, jak urodzony w Pradze Franz Kafka (1883-1924). Jedną z przyczyn tej wyjątkowości jest szczególne wyznanie interpretacyjne, jakie teksty Kafki stawiają czytelnikowi. Popularność Kafki bierze się w pewnej mierze z czytelności jego prozy – w przeciwieństwie do Jamesa Joyce’a, z którym często Kafkę się porównuje. Zarazem czytelnicy odbierają Kafkę z konsternacją, gdyż pod pozornie klarowną powierzchnią kryją się pełne sprzeczności i konfliktów wewnętrznych teksty, które stają się żyzną glebą dla najbardziej sprzecznych interpretacji. Niemożność ustalenia konkluzywnych, uniwersalnych znaczeń została przyjęta jako jedna z cech charakterystycznych Kafkowskiej twórczości.
Z powodu fundamentalnej nierozszyfrowalności twórczości Kafki i płynności krytycznych podejść do jego tekstów idea wydania encyklopedii o życiu i dziele Kafki wydaje się wewnętrznie sprzeczna, wręcz paradoksalna. Od encyklopedii oczekuje się przecież wyczerpującej informacji o zamkniętej, jasno określonej sferze faktów. Można zatem mieć wątpliwości, czy zadanie kompilacji jako wymóg encyklopedyczny nie jest samo w sobie kafkowskim przedsięwzięciem: niemożliwym, pełnym nierozwiązywalnych paradoksów, skazanym na fragmentaryczność. W istocie łatwo sobie wyobrazić opowiadanie napisane przez Kafkę, w którym bezimienny narrator – może zwierzę, a może tylko nieszkodliwy ludzki szperacz – podejmuje się zebrania w formie encyklopedycznej wszelkiej wiedzy, przeszłej i obecnej, związanej z życiem i dziełem konkretnego autora. Zaznajomieni z dziełem Kafki z pewnością wyobrażą sobie, że taki hipotetyczny tekst składałby się niemal w całości ze wstępu, w którym narrator wyliczałby całe mnóstwo przeszkód stojących na drodze do ukończenia pracy, którą sam sobie narzucił.
Autorzy nie roszczą sobie pretensji do przedstawienia ostatecznych poglądów na życie Kafki ani do zredukowania interpretacyjnego chóru krytycznych spotkań z jego tekstami do pojedynczego głosu. Jak zauważył sam Kafka w jednym z aforyzmów: „Tylko w chórze możliwe jest dostąpienie jakiegoś rodzaju prawdy”. Encyklopedia jest raczej zaproszeniem czytelników do spotkania z Kafką poprzez dostarczenie tła informacyjnego o jego życiu, stylu pisarskim, historycznym kontekście oraz różnorodności jego doświadczeń intelektualnych, działań i wpływów. Czytelnik znajdzie między innymi: streszczenia wszystkich dzieł Kafki oraz publikowanych i niepublikowanych tekstów, krótkie opisy głównych postaci jego fikcji, informacje o spuściźnie epistolarnej, notatkach, dziennikach; objaśnienia relacji autora z bliskimi i znaczącymi postaci współczesnego mu życia, opisy jego stosunku do pisarzy, artystów i myślicieli, informacje o życiu Kafki i klimacie ówczesnej Pragi, wyjaśnienie terminów i pojęć kluczowych dla jego pisarstwa.
Richard T. Gray, Ruth V. Gross, Rolf J. Goebel, Clayton Koelb, Franz Kafka. Encyklopedia
Premiera: 1 listopada 2017 roku
Państwowy Instytut Wydawniczy
