Od 7 września w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze będzie można oglądać wystawę fotografii Krzyże kamienne – pomniki przeszłości na Środkowym Nadodrzu. Kuratorem wystawy jest Longin Dzieżyc.
Południowa część województwa lubuskiego, należąca wcześniej do terenów Śląska oraz Łużyc, przepełniona jest osobliwymi kamiennymi krzyżami. Są one dowodem nie tylko niegdysiejszej wiary, niektóre z nich stanowią również dowód średniowiecznego prawa zwyczajowego. Było ono związane z pojednawczymi umowami kompozycyjnymi (compositio). Ugodę pomiędzy zabójcą i rodziną ofiary zawierano za pośrednictwem świeckiej władzy terytorialnej, jednak w duchu nauki Kościoła. Oprócz materialnego zadośćuczynienia sprawca często bywał zobowiązany do wystawienia drewnianego, żelaznego lub kamiennego krzyża w miejscu nagłej i niespodziewanej śmierci lub tam, gdzie życzyła sobie rodzina ofiary.
Większość krzyży można zakwalifikować do grupy kamieni nagrobnych. Dotyczy to obiektów w murach cmentarnych, świątyniach i innych przykościelnych obiektach. Z uwagi na ograniczoną powierzchnię miejsc spoczynku powszechna była praktyka likwidacji grobów i wieńczących je krzyży w celu uzyskania nowych miejsc. Ze względu na poszanowanie tradycji nie niszczono ich, a wykorzystywano jako materiał budowlany. W ścianach zewnętrznych kościołów w Borowie Wielkim tkwią dwa krzyże, Bytomiu Odrzańskim – pięć, w Rudawicy jeden. W murach przykościelnych cmentarzy można zobaczyć krzyż w miejscowości Długie, Lubsko (powtórna lokalizacja), Stary Żagań oraz w Witoszyn Dolny. Pomimo dowodów w postaci średniowiecznych umów kompozycyjnych tylko jedna ugoda z 1918 roku może być powiązana z zachowanymi krzyżami w Lutynie, w powiecie żagańskim.
Ze względu na mnogość funkcji jaką spełniały krzyże w okresach średniowiecza i wczesnonowożytnym, można domniemywać, że niektóre obiekty spełniały rolę znaków granicznych. Takie przeznaczenie sugeruje ich lokalizacja na granicy Mirocina Dolnego oraz Raszyna. Wśród bezimiennych krzyży pamiątkowych, dokumentujących miejsca nagłej śmierci, godnym uwagi jest inskrypcyjny krzyż w Jeleninie. Wystawiony przez rodzinę zmarłego, upamiętnia tragiczne wydarzenie z wiosny 1863 roku. Z tej tradycji wywodzi się współczesny obyczaj stawiania krzyży w miejscach śmiertelnych wypadków samochodowych.
Krzyże kamienne – pomniki przeszłości na Środkowym Nadodrzu
Wernisaż: 7 września 2012 roku, godz. 17.00
Wystawa potrwa do 4 listopada 2012 roku
Muzeum Ziemi Lubuskiej
al. Niepodległości 15
Zielona Góra
Kurator: Longin Dzieżyc
1 komentarz
“Południowa część województwa lubuskiego, należąca wcześniej do terenów Śląska oraz Łużyc” – juz nie nalezy? Zmienily sie wylacznei granice administracyjne, pwostal sztuczny twor nazwany Wojewodztwem Lubuskim, w sklad ktorego wchodzi kilak krain historyczno-geograficznych. Nie rozumiem tego usilnego docinania sie od przynaleznosci do Slaska i Luzyc w poludniowej czesci wojewodztwa, w polnocnej na terenach wielkoposlkich jest to akcentowane nawet w nazewnictwie.