W roku obchodów 100-lecia awangardy w Polsce Cricoteka pragnie przypomnieć pokaz prac Tadeusza Kantora i artystów z kręgu Cricot 2, który odbył się w 1979 roku się w Palazzo delle Esposizioni w Rzymie. Towarzyszył on przygotowanej przez Ryszarda Stanisławskiego i Muzeum Sztuki w Łodzi wystawie L’avanguardia polacca 1918–1978. S.I. Witkiewicz, costruttivismo, artisti contemporanei (Awangarda polska 1910–1978. S.I. Witkiewicz, konstruktywiści, artyści współcześni).
![Tadeusz Kantor, „Emballage IV”, 1967, plecak, koło rowerowe, olej, płótno, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora) Tadeusz Kantor, „Emballage IV”, 1967, plecak, koło rowerowe, olej, płótno, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora)](https://ownetic.com/wydarzenia/wp-content/uploads/2017/02/biel-kolorem-sniegu-tadeusz-kantor-cricoteka-krakow-2017-02-28-002-576x744.jpg)
Bezpośrednim impulsem do przywołania tych wydarzeń stała się nieznana dotąd dokumentacja rysunkowa planów wystawy, zachowana w archiwum Achille Perillego. Kantor i Perilli – urodzony w Rzymie malarz, rysownik, twórca teatralny, wydawca, badacz awangardy – poznali się w 1968 roku na jugosłowiańskiej wyspie Korčula podczas pleneru poświęconego mozaice. Połączyła ich intelektualna zażyłość, która przerodziła się w długotrwałą przyjaźń. Perilli został oddanym promotorem twórczości Kantora we Włoszech; objął też – wraz z Konstantym Węgrzynem – stanowisko komisarza rzymskiej wystawy w której wzięli udział: Maria Jarema, Maria Stangret-Kantor, Zbigniew Gostomski, Kazimierz Mikulski, Andrzej Wełmiński i Roman Siwulak. Autorem koncepcji i aranżacji pokazu dzieł był sam Tadeusz Kantor. W ramach wystawy przedstawiono także cricotage Gdzie są niegdysiejsze śniegi.
Autorzy rzymskiej wystawy wpisali Tadeusza Kantora i artystów z kręgu Cricot 2 w poczet najistotniejszych polskich awangardzistów. W uznaniu tego gestu, sięgając do planów ekspozycji oraz zachowanej dokumentacji fotograficznej i filmowej, Cricoteka zdecydowała się przygotować pokaz inspirowany wystawą z 1979 roku. Na krakowską prezentację składają się dzieła wybrane spośród tych przedstawionych niespełna 40 lat temu w Rzymie. Zestawiając je ze sobą w odmienny sposób i wyważając na nowo punkty aranżacji wystawy, autorzy projektu rewidują autorską koncepcję Tadeusza Kantora i budują między dziełami nowe relacje. Rozważają, w jakim stopniu mogli pozostać wierni założeniom rzymskiej eskpozycji, a w których miejscach zmuszeni byli od nich odstąpić – i dlaczego. Wystawa w Cricotece jest hołdem złożonym współautorom wystawy Le opere di Tadeusz Kantor. I pittori di Cricot 2. Il teatro, a zarazem twórczym przepracowaniem tej różnorodnej kolekcji prac, próbą spojrzenia na nie z dzisiejszej perspektywy.
![Tadeusz Kantor, „Płótno i koło”, z serii „Wszystko wisi na włosku”, technika mieszana, Kolekcja Galerii Starmach (źródło: materiały prasowe organizatora) Tadeusz Kantor, „Płótno i koło”, z serii „Wszystko wisi na włosku”, technika mieszana, Kolekcja Galerii Starmach (źródło: materiały prasowe organizatora)](https://ownetic.com/wydarzenia/wp-content/uploads/2017/02/biel-kolorem-sniegu-tadeusz-kantor-cricoteka-krakow-2017-02-28-001-576x577.jpg)
Twórczość Tadeusza Kantora została wyeksponowana w sali wystaw czasowych Cricoteki. Pokaz otwierają zachowane w prywatnych zbiorach i nieprezentowane dotychczas szkice do wystawy rzymskiej oraz jej makieta. Artysta rozrysował w nich układ poszczególnych sal, wraz z rozmieszczeniem prac na poszczególnych ścianach. Projekty stały się punktem wyjścia do krakowskiej wystawy, unaoczniając jej pierwotną ideę oraz proces powstawania autorskiej aranżacji. W pewnym sensie ujawniają też klucz prezentacji prac artysty w Cricotece.
![Tadeusz Kantor, „Saletr 25% N z zawartością magnezu…”, 1964, z cyklu Torby przemysłowe, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora) Tadeusz Kantor, „Saletr 25% N z zawartością magnezu…”, 1964, z cyklu Torby przemysłowe, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora)](https://ownetic.com/wydarzenia/wp-content/uploads/2017/02/biel-kolorem-sniegu-tadeusz-kantor-cricoteka-krakow-2017-02-28-003-576x633.jpg)
Dzieła zaprezentowane na wystawie – zarówno malarstwo, jak i obiekty – ilustrują kolejne stadia ambalaży, które determinowały twórczość artysty, począwszy od połowy lat 60. Ambalaże, czyli opakowania rzeczy, ludzi, zjawisk, a nawet pamięci, wyłoniły się z próby przekroczenia przez Kantora taszystowskiej materii obrazu oraz potrzeby dotarcia do natury przedmiotu. Ich tkanką była realność najniższej rangi i gest opakowania, rozpościerające się „od śmietnika do wieczności”. W pierwszych ambalażach artysta dokleja do płócien papierowe torby, koperty, później parasole i elementy garderoby. Następnie tworzy ambalaże konceptualne, opakowania skrywające ludzkie figury, ambalaże niefiguratywne i takie, które wykorzystują typowe dla Kantora motywy (np. przedmioty wyrzucone poza płótno). Powstają także obiekty będące skrzętnym opakowaniem dla prywatności twórcy, prezentujące obszary na wskroś intymnie: przeszłość, miłość, pamięć po najbliższych. Ich zapakowanie – wedle artysty – uchroni je przed wszystkim zewnętrznym, także przed śmiercią.
![Tadeusz Kantor, „Emballage, przedmioty, postacie nr 4”, 1968, olej, parasol, płótno, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora) Tadeusz Kantor, „Emballage, przedmioty, postacie nr 4”, 1968, olej, parasol, płótno, wł. Muzeum Sztuki w Łodzi (źródło: materiały prasowe organizatora)](https://ownetic.com/wydarzenia/wp-content/uploads/2017/02/biel-kolorem-sniegu-tadeusz-kantor-cricoteka-krakow-2017-02-28-004-576x641.jpg)
Kantor uważał swoje ambalaże za prace, które najlepiej reprezentują wątki awangardowe, a właściwie – postmodernistyczne marginesy awangardy.
W przestrzeni sali teatralnej – dostosowanej z tej okazji po raz pierwszy do potrzeb ekspozycyjnych – przedstawiono wybór prac artystów zaproszonych przez Tadeusza Kantora do udziału w rzymskiej wystawie. Byli to współtwórcy Teatru Cricot 2, a zarazem malarze, których Kantor określał mianem attori pittori (aktorzy malarze). W gronie znaleźli się: Maria Jarema, Maria Stangret-Kantor, Zbigniew Gostomski, Kazimierz Mikulski, Andrzej Wełmiński i Roman Siwulak. Choć twórczość malarska wszystkich tych artystów była względem siebie bardzo różna, z łatwością można wykazać jej cechy wspólne. Bez wątpienia wszystkie prezentowane dzieła wpisują się w ramy neoawangardy i dialogu z obrazem jako medium.
Opieka kuratorska: Małgorzata Paluch-Cybulska
Biel kolorem śniegu. Tadeusz Kantor i Artyści z kręgu Cricot 2. Rzym 1979
Od 4 marca do 11 czerwca 2017
Wernisaż: 3 marca, godz. 18.00
Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2-4, Kraków
Galeria-Pracownia Tadeusza Kantora, ul. Sienna 7/5