Tematem wystawy jest twórczość trzech artystek, pionierek polskiej sztuki kobiet: Ewy Partum, Natalii Lach-Lachowicz i zmarłej w 1999 r. Marii Pinińskiej-Bereś. Okres ich działalności artystycznej przypada na drugą połowę XX wieku i na początek roku 2000. Wszystkie od lat 70. łączyły podobne poszukiwania, w których dostrzec można wyraźne intuicje feministyczne lub identyfikację z feminizmem, chociaż w takiej konfiguracji ich prace zostaną ze sobą zestawione po raz pierwszy.
Tytuł najnowszej wystawy w warszawskiej Zachęcie narodził się z inspiracji filmem Roberta Altmana z 1977 roku. Nawiązuje także do dawnej wystawy Trzy kobiety, która miała miejsce w poznańskim Arsenale w 1978 roku. Wówczas brały w niej udział Anna Bednarczuk, asystentka Magdaleny Abakanowicz, Izabella Gustowska i Krystyna Piotrowska. Była to pierwsza wspólna manifestacja sztuki kobiet w Polsce.
Wystawa zderza ze sobą prace artystek z najpóźniejszego okresu ich twórczości, powstałe w latach 90-tych i po roku 2000, świadomie nawiązujące do feministycznych kontekstów albo wobec nich neutralne, otwarcie ironiczne — z dziełami z lat 70-tych, uznawanymi przez współczesną krytykę feministyczną za prekursorskie. Na wystawie zobaczymy także dokumentację i materiały archiwalne z lat 70. i 80.
Wśród trzech artystek to Ewa Partum najbardziej jednoznacznie identyfikowała się z postawą feministyczną w sztuce. Już w latach 70. aktywnie, w manifestach czytanych w trakcie wernisaży, wypowiadała się na temat równouprawnienia kobiet i ich dyskryminacji.
Wobec twórczości Natalii LL, która do dziś dystansuje się do krytycznych założeń ruchu, a która dostrzeżona przez krytykę feministyczną od drugiej połowy lat 70. brała udział w wystawach i manifestacjach sztuki feministycznej, m.in. w 1975 roku w galerii Ursuli Krinzinger w Innsbrucku Frauen Kunst — Neue Tendenzen (Sztuka kobiet — nowe tendencje) obok prac takich artystek jak: Marina Abramović, Valie Export, Rebecca Horn, Joan Jonas, Maria Lassnig, Annette Messager, Gina Pane, Carolee Schneemann, można mówić o zawłaszczeniu przez zachodni feministyczny dyskurs.
Natomiast miękkie, różowe formy Marii Pinińskiej-Bereś, otwarcie związane z kobiecą seksualnością, uznawane są przez niektórych polskich krytyków za wręcz prekursorskie wobec sztuki feministycznej na Zachodzie.
Wymienione artystki należą do głównego nurtu współczesnej sztuki polskiej, mają dobrze rozpoznane biografie, ich twórczość pozbawiona jest przymusu rekonstrukcji, czy uzupełniania, nie wydaje się jednak rozpoznawana poza gronem specjalistów. Wszystkie trzy łączy efemeryczny charakter ich wystąpień, które dziś często zachowały się jedynie w fotograficznej czy filmowej dokumentacji.
Wystawa jest częścią procesu uhistoryczniania sztuki kobiet w Polsce, który trwa od połowy lat 90. Nie stawia sobie za cel teoretycznej rewizji. Traktuje twórczość wymienionych artystek jako akty performatywne, poprzez które podmioty negocjują swoje materialne i dyskursywne pozycje w kontekście wielu historycznych momentów (Marscha Meskimmon). Z założenia też zrywa z linearną narracją; będzie otwarta na sprzeczności, wielość konfliktów.
Wystawę można uznać także za przestrzeń negocjacji kuratorki i badaczki feministycznej sztuki w Polsce, Ewy Toniak oraz autorki koncepcji przestrzennej ekspozycji, wybitnej polskiej scenografki, Małgorzaty Szczęśniak z praktykami dyskursywnymi trzech artystek.
Ekspozycji będzie towarzyszył katalog-reader (projektu Błażeja Pindora) z bogatą ikonografią i tekstami kuratorki wystawy dr Ewy Toniak, badaczek sztuki trzech artystek: dr hab. Agaty Jakubowskiej i Ewy Tatar, oraz filozofa i teoretyka filmu, Pawła Mościckiego.
Wystawie towarzyszyć będzie bogaty program edukacyjny (wykłady, panele dyskusyjne, filmy) poświęcone historycznym początkom polskiej sztuki kobiet, jej recepcji w PRLu, relacjom z ruchem feministycznym na Zachodzie.
kuratorka wystawy: Ewa Toniak
projekt ekspozycji Małgorzata Szcześniak: (Nowy Teatr Krzysztofa Warlikowskiego)
współprojektant ekspozycji: Łukasz Kwietniewski
współpraca ze strony Zachęty: Anna Tomczak
Od 28 lutego do 8 maja 2011 roku
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
Pl. Małachowskiego 3
Warszawa
