Małopolska Fundacja Muzeum Sztuki Współczesnej została powołana w 2004 roku przez Samorząd Województwa Małopolskiego w ramach Narodowego Programu Znaki czasu zainicjowanego przez Ministerstwo Kultury. Wówczas zapoczątkowano w Polsce tworzenie kolekcji sztuki nowoczesnej i współczesnej w 16 ośrodkach. Zakładanym celem tego programu było odrabianie wieloletnich zaniedbań w gromadzeniu sztuki nowoczesnej i współczesnej, przez budowanie nowych kolekcji regionalnych. Każdy miał swoją odrębną specyfikę. Kontekst krakowski był szczególny z kilku powodów.
Muzeum w Krakowie zostało powołane przez Gminę Kraków i otwarte w tym roku bez oczekiwanej współpracy z województwem. Niezależnie, przez sześć lat, od 2005 roku, Małopolska Kolekcja Sztuki Współczesnej rosła konsekwentnie według założeń przyjętych u początków jej tworzenia. Wynikały one po części z przyjętej idei zbudowania reprezentatywnego zbioru sztuki najnowszej, sztuki dwudziestego pierwszego wieku. Było to podejście nieco różne w porównaniu do innych ośrodków, ale w pełni zrozumiałe w Krakowie gdzie istnieje i nadal jest rozwijana bogata kolekcja sztuki nowoczesnej w Muzeum Narodowym, istniała szeroka w kontekstach międzynarodowych kolekcja zwana wówczas niepołomicką (Muzeum Sztuki Nowoczesnej MOMA w Niepołomicach),włączona dziś do MOCAK (Museum of Contemporary Art in Kraków), dokumentując własną działalność kolekcję sztuki najnowszej gromadziła Galeria Bunkier Sztuki. Również sztukę nowoczesną kolekcjonowało Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Podobne zbiory miały powstać w muzeum ASP i w krakowskim Oddziale ZPAP.
Nie chodziło o to, żeby potencjalnie scalić wszystkie te inicjatywy w jedną kolekcję, ale żeby wszystkie z nich zachowując swoje specyficzne cechy wzajemnie się uzupełniały i dopełniały obraz sztuki nowej i najnowszej w aspektach poznawczych, edukacyjnych i badawczych.(Taką była też, w innej skali, idea stworzenia Narodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej w oparciu o powstające w ramach programu Znaki czasu kolekcje regionalne. Było to świadome nawiązanie do sprawdzonego w wieloletniej praktyce modelu francuskiego Fond Régionales d’Art Conteporaine – FRAC).
Profil kolekcji tworzonej przez Fundację uwidaczniał się od początku w konsekwencji dokumentowania tych zjawisk, które wcześniej nie były wyczerpująco odnotowane w krakowskich zbiorach publicznych, albo nawet świadomie zostały pominięte. Jednym z pierwszych zakupów był zespół rysunkowy Marka Chlandy, którego prace od lat obecne były w znaczących kolekcjach muzealnych zagranicznych i polskich, tyle że nie krakowskich (chlubny wyjątek stanowiły kolekcje prywatne). Również zdumiewającym może się wydawać fakt, że zakup obrazu Wilhelma Sasnala, według jego własnej opinii, był pierwszym zakupem do zbiorów publicznych w Polsce. Wśród pierwszych decyzji ważących o kierunku kolekcji były zakupy dzieł Grzegorza Sztwiertni, kolejnego artysty nieobecnego muzealnie. Istotne było zauważenie dialogu prowadzonego przez tych artystów z historią i z historią samej sztuki.
Istotną regułą w tworzeniu kolekcji było wówczas zrównoważone dopełnianie jej dziełami (pochodzącymi w zasadzie z ostatniej dekady, nie wcześniej niż około połowy l. 90.), artystów z innych ośrodków w Polsce i z zagranicy, z krajów Europy określanej jako Środkowowschodnia. Ten szczególny i wyraźny rys geograficzno-historyczny ujawnia się w kolekcji przez dzieła odnoszące się do doświadczenia i pamięci posttotalitarnej (np. obiektach rzeźbiarskich Moniki Sosnowskiej ale i w innym sensie Mirosława Bałki, czy szerzej historii nowoczesności (Grzegorz Sztwiertnia, ale również, choć zupełnie inaczej, Monika Szwed czy David Majikovic z Chorwacji). To tylko niektóre warte wskazania aspekty wciąż otwartej kolekcji, urosłej już do znaczących rozmiarów (ponad 400 dzieł blisko 50 autorów).
Profil małopolskiej kolekcji, od samego początku ukierunkowany był na sztukę najnowszą, polską w kontekstach sztuki krajów Europy Środkowowschodniej. Obecnie kolekcja liczy ponad 400 obiektów wystawowych, blisko 50 autorów polskich i zagranicznych z krajów dawnego bloku wschodniego (Ukrainy, Węgier, Słowacji, Czech, Chorwacji i Łotwy) i nie jest już możliwe pokazanie jej w całości.
Wybór na tarnowską wystawę skupia się na pracach rysunkowych i wokół rysunku oraz na obiektach przestrzennych, ale pozwala na unaocznienie zasadniczych rysów budowanej konsekwentnie od paru lat kolekcji. Uwidacznia wątki artystyczne w rozumieniu ideowym przez rozpoznawalne odniesienia do pamięci historycznej, pamięci miejsc, pamięci estetyki minionej epoki. Atrakcyjność zbioru polega też na przenikających się wzajem zagadnieniach formalnych przez przyswajanie dla widza języka sztuki najnowszej. Wśród obiektów nie ma tradycyjnie pojmowanych rzeźb, prace rysunkowe również nie są pojmowane ortodoksyjnie.
Czysto wizualny aspekt poszczególnych dzieł wchodzi w dialog z tradycją nowoczesności, z historią sztuki, by wskazać pośród prezentowanych prac dzieła Moniki Sosnowskiej, Davida Maljkovica, Moniki Szwed, Piotra Lutyńskiego. Estetyczne gry Jakuba Ziółkowskiego, konceptualne zapisy spełnionych i niespełnionych projektów Zbigniewa Libery. Prywatne notacje Denisy Lehockiej i Marty Ignerskiej. Pamięć konkretnego miejsca – Galerii Foksal w pracy Mirosława Bałki, pamięć zmistyfikowana mistrza imitacji Roberta Kuśmirowskiego, pamięć którą pamiętają litery Zbigniewa Sałaja, natłok pamięci i informacji w Grze Katarzyny Józefowicz. Pamięć ostatecznego rozwiązania kwestii formy w serii Grzegorza Sztwiertni. Dociekania rysunkowe – jak różne – Marka Chlandy, Roydena Rabinowitcha i Marka Szczęsnego. Wideorysunki Piotr Bujaka.
W szczególny sposób adresowane miejscu są, wyjątkowe w takim zestawieniu prace malarskie: obraz Wilhelma Sasnala, tarnowianina z pochodzenia, – Tory odnoszący się do pamięci czasów Zagłady i Roberta Maciejuka – Sygnały kolejowe, bodaj nigdy tak doskonale przez kontekst miejsca dotąd niepokazywane.
Kiedy zaczynała się tworzyć kolekcja, jednym z miejsc rozważanych na jej siedzibę był budynek historycznego dworca kolejowego w Krakowie. Kolekcja wędruje. Przemierza z wystawami kolejne miejsca i miasta (Kraków, Olkusz, Nowy Sącz, Katowice, Stalowa Wola). Kolejna, dziewiąta już wystawa gościnnie prezentowana jest w BWA Galerii Miejskiej w Tarnowie, w przestrzeniach zabytkowego dworca. Z jednej strony metaforycznie spełnia się niegdysiejszy postulat umiejscowienia kolekcji, z drugiej wymownie podkreślone jest jej dotąd niekończące się wędrowanie.
9. wystawa kolekcji Małopolskiej Fundacji Muzeum Sztuki Współczesnej
28 lipca – 28 sierpnia 2012 r.
Wernisaż: 27 lipca, godz. 18.30
Galeria Miejska BWA w Tarnowie
Dworzec PKP, Pl. Dworcowy 4
