Prezentowany na wystawie zestaw prac fotografików sowieckich jest zapewne pierwszą w Polsce próbą ukazania przemian, które nastąpiły w fotografii radzieckiej po Rewolucji Październikowej 1917 roku. Na głoszone przez władze hasło Sztuka dla ludu odpowiedzieli młodzi twórcy włączając się w budowanie nowego ładu społecznego.
Świeże spojrzenie przyczyniło się do istotnych zmian i wyznaczyło nowe kierunki w sztuce, co bardzo wyraźnie widać właśnie w fotografii. To ona, jak mało które medium mogła spełniać oczekiwania władz komunistycznego państwa i stać się elementem propagandy. Dla fotografii nastał trudny czas przełomu lat 20-tych i początku 30-tych, okres transformacji od obowiązującej tradycyjnej estetycznej, piktorialnej fotografii do nowoczesnego dynamicznego jej traktowania. W efekcie ukształtowały się trzy wyraźne kierunki.
Pierwszy, to wywodząca się z wcześniejszych do rewolucyjnych czasów, powszechnie uznawana za przejaw tradycji burżuazyjnych tzw. fotografia salonowa. Najwybitniejszym przedstawicielem tego nurtu był Aleksander Grinberg (1885–1979). Kolejnym, określanym nurtem proletariackim było pokazywanie życia takim jakie jest. A więc fotograficznym działaniem wywołującym określone stany emocjonalne poprzez zwracanie fotografiami uwagi, wzbudzanie emocji lub stymulowanie wrażliwości na określone problemy. Ten kierunek wyznaczyła grupa młodych fotografów – fotoreporterów wyspecjalizowanych w fotoreportażu i dokumentowaniu życia na potrzeby komunistycznej propagandy. Liderem nurtu był Arkady Shaikheta (1898–1959).
I w końcu trzeci silnie związany z modernizmem, tworzący konstruktywistyczne podwaliny w sztuce, wywodził się ze środowisk twórców lewicowych, skupionych w Grupie Październik. Jego twórcą i intelektualnym filarem był Aleksander Rodczenko (1891–1956), ) bez wątpienia najwybitniejszy przedstawiciel sowieckiej awangardy. Zwolennikiem jedności sztuki z życiem i tzw. produktywizmu, radykalnej tendencji konstruktywizmu. Rodczenko zaczynał od malarstwa sztalugowego, następnie zajmował się sztuką użytkową, grafiką użytkową a w końcu fotografią.
Pierwsze były fotomontaże o wyraźnych dadaistycznych wpływach niemieckich ale zaznaczonej konstruktywistycznej estetyce. Pod koniec lat 20-tych jego twórczość zdominowała czysta fotografia i to ona stała się podstawowym środkiem wyrazu. Nie uratowały Grupy dynamiczne konstruktywne kompozycje ani nowy język srebrowego obrazu. Zarzuty deformacji rzeczywistości i burżuazyjnego formalizmu, ale i naśladownictwo zachodnich twórców, doprowadziły w 1932 roku do zakończenia działalności Grupy.
Autorzy fotografii: Grinberg Aleksander, Rodczenko Aleksander, Shaikhet Arkady, Ignatovich Boris, Petrusov Georgi, Markov-Grinberg Mark, Szagin Iwan – Shagin Ivan, Lipskerov Georgi, Evzerikhin Emmanuil, Prekhner Michael, Ustinov Aleksander, Egorov Anatoli, Khaldei Eugeny
dr Mariusz Wideryński (adiunkt w Katedrze Fotografii i Realizacji Obrazu Wydziału Sztuki Mediów i Scenografii ASP w Warszawie)
Organizator wystawy: Okręg Warszawski ZPAF
Kurator wystawy: Andrei Baskakov (Związek Fotografów Rosji)
Kurator wystawy po stronie polskiej: Mariusz Wideryński
Sztuka i propaganda
Wernisaż: 15 listopada 2012 roku
Wystawa potrwa do 14 grudnia 2012 roku
Stara Galeria ZPAF
Plac Zamkowy 8
Warszawa
