Zaproponowana w Archiwum narracja to w pierwszej kolejności próba zakreślenia dynamiki poglądów i działań Jerzego Ludwińskiego, skoncentrowanych wokół wypracowanych przez niego strategii i praktyk kuratorskich oraz teoretycznych koncepcji dotyczących sztuki.
Archiwum Jerzego Ludwińskiego w Muzeum Współczesnym Wrocław to stała przestrzeń ekspozycyjno-badawcza, łącząca w sobie elementy wystawy, archiwum i magazynu sztuki. Ta potrójna struktura podporządkowana jest głównej roli Archiwum jaką stanowi ukazanie intelektualnej spuścizny Jerzego Ludwińskiego i jego znaczenia dla kształtowania się wrocławskiej oraz polskiej sceny artystycznej przełomu lat 60. i 70. XX wieku.
W oparciu o wybór prac artystycznych i materiałów archiwalnych, zgromadzonych przez Dolnośląskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych i Muzeum Współczesne Wrocław, Archiwum pozostaje miejscem odzwierciedlającym proces związany z poszukiwaniem tożsamości instytucji w obszarze sztuki awangardowej. Jednoczesnej pozostaje miejscem otwartym (prowokującym/inicjującym/badającym), nastawionym na nieustanne przesuwanie swoich granic pozwalających lokować historię w kontekście współczesności.
Zawarta w tekstach i poglądach, krytyka, refleksja w sposób konsekwentny budowana była w oparciu o stosowane przez niego pojęcie procesu twórczego, pełniącego wartość nadrzędną w stosunku do obiektu artystycznego, oraz badanie i opisywanie dokonującej się nieustannie ewolucji sztuki. Ludwiński formuły te przekłada również na zaproponowane przez siebie instytucjonalne modele działalności artystycznej, które w założeniach stawały się miejscami żywej debaty na temat sztuki. Formułowane w jego wykładach, odczytach czy tekstach postawy skierowane były w głównej mierze ku wypracowaniu stanowiska, podejmującego próbę redefinicji pojęć takich jak: wystawa, muzeum, galeria, kurator, krytyk, ale również rozpatrującego relacje artysta – odbiorca, upatrując w tym ostatnim ważny elementu poznawczy w procesie twórczym.
Na tym tle Archiwum uwypukla postawy i prace artystów bezpośrednio związanych z Ludwińskim działających w tamtych okresie, jak również swoiste odniesienia we współczesnym dyskursie artystycznym. Ten dialog pozwala spojrzeć na Jerzego Ludwińskiego poprzez wypracowany przez niego idiom wystawy, gdzie wszystkie jej elementy są jedynie symptomami, większego procesu zmierzającego do ujawnienia sztuki bez granic.
Piotr Lisowski
Jerzy Ludwiński (1930 – 2000) był historykiem sztuki, krytykiem, wykładowcą akademickim. W 1955 roku ukończył historie sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W Lublinie był współzałożycielem grupy artystycznej Zamek, którą tworzyli m.in. Włodzimierz Borowski i Jan Ziemski oraz redaktorem Struktur – dodatku plastycznego dwutygodnika Kamena. W 1966 zorganizował I Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców Sztuka w zmieniającym się świecie na terenie Zakładów Azotowych w Puławach, które zapoczątkowało rozwój sztuki konceptualnej w Polsce. Ludwiński stał się głównym animatorem i teoretykiem tego ruchu.
Ludwiński przeniósł się do Wrocławia zaraz po zakończeniu sympozjum. To tutaj w 1966 ogłosił wizjonerski program Muzeum Sztuki Aktualnej w którym, mocno pobrzmiewała idea nowego myślenia na temat instytucjonalnego funkcjonowania sztuki. Była to potrzeba wskazania miejsca, które prowokowałoby nowe zdarzenia, płaszczyznę gry między artystą, widzem a krytykiem.
Te założenia programowe realizował jako założyciel i kurator Galerii Pod Mona Lisą we Wrocławiu. Wokół galerii powstało silne środowisko artystów konceptualnych z Wrocławia, które współtworzyli m.in. Zdzisław Jurkiewicz, Jerzy Rosołowicz, Jan Chwałczyk, Wanda Gołkowska, czy Zbigniew Makarewicz. Do ważnych wydarzeń w Galerii należała też wystawa początkującego wówczas artysty Jarosława Kozłowskiego oraz performans Włodzimierza Borowskiego Fubki Tarb. Ludwiński współpracował z miesięcznikiem Odra, zamieszczając w nim katalogi wystaw w Galerii Pod Mona Lisą.
Apogeum działalności Ludwińskiego we Wrocławiu było zorganizowanie Sympozjum Plastycznego Wrocław ’70 z udziałem kilkudziesięciu twórców z całej Polski. Z okazji tego Sympozjum Tadeusz Kantor przedstawił projekt siedmiometrowego Krzesła z betonu, a Jerzy Bereś Żywy Pomnik Arena. Obydwa te projekty zostały zrealizowane we Wrocławiu w ostatnich latach (dzieło Beresia ponownie).
Po wygaśnięciu działalności Galerii Pod Mona Lisą, Ludwiński przeprowadził się do Torunia, a w 1982 roku rozpoczął pracę w poznańskiej PWSSP (obecnie Uniwersytet Artystyczny). Jego intensywna działalność i powstanie jego najważniejszych idei miały jednak miejsce we Wrocławiu. Dał początek wielkiej aktywności Wrocławia na scenie sztuki awangardowej w Polsce. Jego idee zainspirowały m.in. działalność wrocławskiej Galerii Permafo Natalii LL i Andrzeja Lachowicza w latach 70. Jerzy Ludwiński, podobnie jak Jerzy Grotowski w teatrze, należał do wielkich wizjonerów sztuki przełomu lat 60. I 70., którego spuścizna jest w ostatnich latach odkrywana przez młode pokolenie naukowców i widzów.
Kurator wystawy: Piotr Lisowski
Scenografia wystawy: Robert Rumas
Koordynatorka: Dominika Sośnicka
Archiwum Jerzego Ludwińskiego
Otwarcie: 26 lipca 2013 roku, godz. 19.00
Muzeum Współczesne Wrocław
pl. Strzegomski 2a
Wrocław
