Międzynarodowa wystawa Przeszłość jest obcym krajem to prezentacja prac artystów, którzy materializują miejsca ze wspomnień, ożywiają wymyślone geografie, zadają pytanie o ich związek z tożsamością, ale także analizują i przedstawiają naturę procesów pamięci i zapominania. Przeszłość jest obcym krajem nakreśli mapę odtworzonych lub wymyślonych miejsc, kumulacji różnych emocji – nostalgii, zwątpienia, ironii, radości – stawiając przed widzem pytanie: czym dzisiaj jest miejsce?
Przestrzeń wystawy, zaaranżowana przez holenderskiego artystę Jeroena de Vries, nawiązuje do frenologii – powstałej na przełomie XVIII i XIX wieku malowniczej teorii naukowej, wiążącej geografię i ludzki umysł. Opisywała ona mózg jako mozaikę różniących się wielkością i strukturą obszarów, odpowiadających za poszczególne funkcje fizjologiczne człowieka. Franz Joseph Gall, niemiecki anatom oraz twórca koncepcji, uważał, że z kształtu i rozmiaru czaszki można wyczytać m.in. sprawność pamięci, płynność mowy lub bardziej abstrakcyjne właściwości, jak intensywność przywiązania do rodzinnego domu czy umiejętność rozbudzania w sobie nadziei. Im bardziej zaawansowany rozwój danych cech czy predyspozycji, tym większa wypukłość obszarów za nie odpowiedzialnych. Jacobus Doornik porównał frenologię do kartografii: czaszka jest jak mapa z zaznaczonymi miejscami ludzkiej percepcji, pragnień, słabości i przyzwyczajeń.
Chociaż dziewiętnastowieczna metafora ludzkiego rozumu nie została potwierdzona naukowo, przywodzi na myśl fenomenologiczne podejście do miejsca, upowszechnione przez geografię humanistyczną w latach siedemdziesiątych XX wieku. Geografia humanistyczna definiuje miejsce jako obszar akumulacji emocji, przyzwyczajeń i nawyków. Miejsca rodzą się stopniowo, nabywając wypukłości, złożoności i charakteru wraz z upływem czasu, w procesie gromadzenia wspomnień i znaczeń.
Zaproszeni do projektu artyści dokumentują różnego rodzaju miejsca, m.in. miejsca utopijne (np. Przywrócony raj Jaspera Rigole), archetypiczne (np. Kalendarz Agnieszki Polskiej), bliskie (np. dyptyki z serii Briesen Krzysztofa Zielińskiego), historyczne (np. Przepowiednia spełnia się Deimantas’a Narkevicius’a). Obrazują także przestrzenie niczyje, opisane przez antropologa Marca Augé jako nie – miejsca (np. Tutaj jest wszędzie Persijn’a Broersen’a i Margit Lukács). Mówią też o doświadczaniu tęsknoty za swoim miejscem na ziemi, jak otwierająca wystawę praca HomeSICK Sejli Kamerić.
Nieustanna Fernweh ( ang. wanderlust ) – nostalgia za obcym krajem, konieczność ucieczki i przekroczenia granic, o której mówią artyści, zniechęca do zapuszczania korzeni. Topofilia – emocjonalna, estetyczna czy intelektualna więź między jednostką a danym obszarem, zastępowana jest przez topofobię – niechęć do miejsc. Współcześni turyści, migranci i wirtualni podróżnicy systematycznie tracą zmysł osadnika. Jednocześnie ciągłemu przemieszczaniu oraz procesowi wypierania miejsc z pamięci towarzyszy poczucie niepewności i grozy otaczającego świata, co z kolei, paradoksalnie, wywołuje tęsknotę za stałością i stabilizacją.
W ramach wydarzeń towarzyszących w przeddzień wernisażu, w czwartek 21 stycznia 2010 roku o godzinie 17.00, odbędzie się kameralne spotkanie z artystami w Pokoju z kuchnią.
- Kocha, nie kocha – prezentacja kolektywu artystycznego Slavs and Tatars
Slavs and Tatars opowiedzą o swoich projektach, m.in. Kidnapping Mountains oraz prezentowanym na wystawie Kocha, nie kocha. Spotkanie będzie jednocześnie premierową prezentacją książki pod tym samym tytułem.
Kolektyw Slavs and Tatars (Słowianie i Tatarzy) powstał w 2005 roku. Jego członków interesuje polemika i relacje interpersonalne między mieszkańcami obszaru usytuowanego na wschód od dawnego Muru Berlińskiego i na zachód od Wielkiego Muru w Chinach, zwanego Eurazją. Projekty kolektywu wiążą różne media i dyscypliny, obejmują szerokie spektrum przekazów kulturowych (z zakresu kultury wysokiej i niskiej), dotyczących wzajemnej strefy oddziaływań między Słowianami, mieszkańcami Kaukazu i Azji Środkowej.
- Pokój z kuchnią, godzina 18.30 Dizajn od kuchni: Wprowadzenie do historii dizajnu wystawienniczego – wykład Jeroena de Vries.
Jeroen de Vries (ur. 1947 r.) – mieszka i pracuje w Amsterdamie i Belgradzie. Jest absolwentem wzornictwa przemysłowego na Gerrit Rietveld Academie i komunikacji wizualnej na Rijksacademie. Pracuje jako niezależny producent i aranżer wystaw, a także jako wykładowca. Projektował m.in. dla: Amsterdams Historisch Museum (NL), Haagse Gemeentemuseum (NL), Stedelijk Museum (NL), Netherlands Fotomuseum (NL), Kröller – Müller Museum (NL), Wexner Center fo Arts (USA), Centre de Cultura Contemporénia de Barcelona (S), Maison Européenne de la Photographie (FR), International Centre of Photography (USA), Les Voûtes (FR). Od kilku lat współpracuje z organizacją Paradox, specjalizującą się w multimedialnych przedsięwzięciach wystawienniczych.
- I piętro CSW – przestrzeń wystawy, godzina 20.00
Spotkanie z twórcami, otwarta dyskusja nad znaczeniem artystycznych mediów w odtwarzaniu i tworzeniu (idei) miejsca w życiu współczesnych nomadów: turystów, migrantów i wirtualnych podróżników. Specjalny spacer po wystawie w towarzystwie autora aranżacji, kuratorek i artystów.
Artyści: Johanna Billing, Persijn Broersen & Margit Lukács, Banu Cennetoglu, Sejla Kamerić, Deimantas Narkevicius, Agnieszka Polska, Jasper Rigole, Slavs and Tatars, Jutta Strohmaier, Levi van Veluw, Ingrid Wildi, Krzysztof Zieliński, Edwin Zwakman.
Kuratorki: Aleksandra Kononiuk, Agnieszka Pindera
Aranżacja wystawy: Jeroen de Vries
Graphic design: Kasia Korczak & Boy Vereecken
