Muzeum Historyczne Miasta Krakowa organizuje w Nowej Hucie wystawę, której temat nie był jeszcze opracowywany przez muzealników. Tym razem Muzeum w nowohuckim oddziale prezentuje ostatnią wystawę z architektonicznego cyklu poświęconego Nowej Hucie. Przedmiotem ekspozycji są austriackie fortyfikacje zbudowane od 1864 do 1914 roku na terenach położonych na wschód od Krakowa, które od 1949 roku włączane były do Nowej Huty. Są to: nieistniejący już fort wewnętrznego pierścienia obrony 15 Pszorna oraz siedem innych z piątego i szóstego rejonu obronnego III pierścienia Twierdzy Kraków. Na wystawie prezentowane są wszystkie forty z pięciu dzielnic Krakowa, które składają się na Nową Hutę: XIV Czyżyny, XV Mistrzejowice, XVI Bieńczyce, XVII Wzgórza Krzesławickie, XVIII Nowa Huta.
Dotychczas w Muzeum prezentowane były cztery ekspozycje o tematyce architektonicznej:
- w 2006 roku Nowa Huta – architektura i twórcy miasta idealnego. Niezrealizowane projekty (kurator Leszek J. Sibila);
- w 2007 roku Nowohucki design. Historia wnętrz i ich twórcy w latach 1949–1959 (kurator Leszek J. Sibila);
- w 2010 roku Budujemy KOŚCIÓŁ. Współczesna architektura sakralna w Nowej Hucie (kurator Paweł Jagło);
- w 2012 roku Nowa przestrzeń. Modernizm w Nowej Hucie (kurator Magdalena Smaga).
Ostatnie ogniwo dopełniające ten cykl wystaw to zagadnienia architektury militarnej z drugiej połowy XIX w. i początku XX w.
Skąd temat architektury fortów austro-węgierskich w Nowej Hucie? Podczas prac nad poprzednimi wystawami z cyklu architektonicznego pojawiało się pytanie, dlaczego nowoczesne, XX-wieczne układy urbanistyczne Nowej Huty oparte są o pewne punkty na mapie wschodniej części Krakowa. To właśnie te miejsca, szczególnie eksponowane, położone na najwyższych wzgórzach, wojsko zaborcze wybrało na lokalizacje fortów. Dzieła architektury militarnej ograniczyły rozbudowę osiedlową Nowej Huty od północy i północnego-wschodu, jedynych możliwych kierunków ekspansji urbanistycznej na tych terenach. Rozwój terytorialny Nowej Huty od południa ogranicza rzeka Wisłą, a od wschodu kombinat metalurgiczny.
Oczywiście nie jest to jedyny powód zainteresowania nowohuckimi fortami. Nowohucki oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa stawia sobie za cel opracowywanie naukowe i zachowywanie każdej formy dziedzictwa historycznego tych terenów. A forty na terenie Nowej Huty wydają się nieco zapomnianym świadectwem trudnej historii zaborów i I wojny światowej. Zapomniane, bo pozostawione samym sobie, w dużej mierze niszczejące i dewastowane, niewykorzystywane turystycznie. Muzeum pragnie tą wystawą wesprzeć działania strażników pamięci Twierdzy Kraków, których działalność ma na celu uchronienie jej śladów od zapomnienia i zniszczenia oraz, w perspektywie niedalekiej przyszłości, wpisanie tego XIX-wiecznego systemu obronnego na polską listę Pomników Historii i Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Pisząc o strażnikach pamięci, wspomnieć należy przede wszystkim o prof. Januszu Bogdanowskim (1929–2003), który jako pierwszy zauważył wielowymiarowe walory zabytkowych pozostałości po Twierdzy Kraków, pisząc i wydając w 1979 roku książkę Warownie i zieleń Twierdzy Kraków. To publikacja fundamentalna dla propagowania idei ochrony dawnych zespołów obronnych w kontekście krajobrazu fortecznego oraz koncepcji Krakowa jako nowoczesnego miasta ogrodu. Uczniowie profesora z dr. Krzysztofem Wielgusem, Waldemarem Brzoskwinią i Janem Janczykowskim na czele opracowują historię krakowskich fortów, wydając od 1993 roku pod patronatem Oddziału Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Krakowa Atlas Twierdzy Kraków (seria I i II). Wspomniane opracowania oraz doświadczenia ekspertów: Marcina Jakuba Mikulskiego, dr. Krzysztofa Wielgusa i Marcina Słomskiego posłużyły autorom wystawy w czasie przygotowań do ekspozycji.
