Wystawa przedstawia malowidła ścienne Jana Henryka Rosena zdobiące katedrę ormiańską we Lwowie. To jedno z ważniejszych dzieł polskiej sztuki sakralnej okresu międzywojennego, które dotychczas nie doczekało się szerszej prezentacji. Wystawa będzie również okazją poznania wyjątkowości nieznanego szerzej w Polsce ormiańskiego obrządku i kilkusetletnich dziejów Ormian we Lwowie. Oprócz dzieła Rosena i problemów jego konserwacji pokazane zostaną prace, jakie na rzecz katedry zostały wykonane przez krakowskich artystów – Franciszka Mączyńskiego i Józefa Mehoffera.
Katedra ormiańska pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie to jedyny w swoim rodzaju przykład architektury o rysach orientalnych w Europie Środkowej; dzieje jej kolejnych przebudów i przekształceń odzwierciedlają zmiany, jakie zachodziły w lwowskiej gminie ormiańskiej. Obecnie kościół jest zespołem złożonym z trzech części, z których każda powstała w innej epoce stylowej.
Malowidła powstały w dwóch etapach: pierwszy – dekoracja nawy – przypadł na lata około 1925–1927 (większe sceny są sygnowane i datowane), choć trudno o przekonujące świadectwa potwierdzające wykonanie konkretnych przedstawień już w roku 1925. Drugi etap (1928–1929) objął część prezbiterialną: apsydę oraz ściany zamykające oba ramiona transeptu. Malowidła pokrywają prawie w całości ściany kościoła, zarówno w nawie, jak i w prezbiterium.
W roku 1950 władze sowieckie przekazały katedrę na magazyn Muzeum Narodowemu we Lwowie. Ponownego poświęcenia świątyni przekazanej Ormiańskiemu Kościołowi Apostolskiemu dokonano 18 maja 2003 roku. Funkcjonowanie katedry jako magazynu przez kilkadziesiąt lat poważne wpłynęło na stan zachowania samego budynku oraz dekoracji wnętrza.
Stowarzyszenie Absolwentów Akademii Dziedzictwa rozpoczęło w 2008 roku organizację interwencyjnych prac konserwatorsko-restauratorskich przy malowidłach ściennych Rosena. Wszystkie te działania do chwili obecnej finansowane są z programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy ścisłej współpracy z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej.
Osobny rozdział polsko-ukraińskiej współpracy zapisali w ostatnich latach absolwenci Akademii Dziedzictwa, a równocześnie wytrawni konserwatorzy. Bo to właśnie zespół entuzjastów skupionych wokół Pawła Baranowskiego, prezesa Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa, podjął w roku 2008 dzieło ratowania artystycznego testamentu arcybiskupa Teodorowicza. Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz profesjonalizmowi tej grupy polskich konserwatorów dziś możemy mieć wiele satysfakcji. Także dlatego iż katedra ormiańska stała się ponownie ważnym ogniwem w artystycznym dialogu Krakowa, Warszawy i Lwowa.
Prof. Jacek Purchla, wstęp do katalogu wystawy
Jan Henryk Rosen (1891–1982) wychował się i wykształcił w Paryżu i Lozannie, ale nigdy nie odebrał formalnej edukacji artystycznej: rysować i malować nauczył się w pracowni ojca. Przez pewien czas był sekretarzem Ignacego Jana Paderewskiego i towarzyszył mu między innymi podczas negocjacji w Lidze Narodów w Genewie, decydujących dla kształtu odradzającego się państwa polskiego. Przez rok (1922–1923) był też urzędnikiem w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie, ale zrezygnował z pracy, by zająć się malarstwem. W pierwszej połowie lat dwudziestych XX wieku tworzył niewielkich rozmiarów obrazy o tematyce religijnej, inspirowane sztuką średniowieczną i żywotami świętych (zwłaszcza Złotą legendą Jakuba de Voragine). To właśnie te obrazy zachwyciły grono krytyków i amatorów sztuki, w tym arcybiskupa Józefa Teodorowicza, który zaproponował Rosenowi wykonanie monumentalnych malowideł w katedrze ormiańskiej. Dzieło to otworzyło mu drogę do kariery malarza kościelnego, a także zapewniło nominację na profesora Politechniki Lwowskiej (1930–1934).
Autorem większości zdjęć (zarówno na wystawie, jak i w towarzyszącym jej albumie) jest Paweł Mazur.
Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy
Od 26 listopada 2015 roku do 31 stycznia 2016 roku
Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie
