Wystawa stanowi przegląd najważniejszych filmów artystki z ostatnich lat. Celem prezentacji jest przedstawienie wybranego obszaru jej działalności i ukazanie go w kontekście twórczej strategii, polegającej na mierzeniu się z trudnymi tematami, związanymi m.in. z historią i pamięcią, poprzez kreowanie filmowych opowieści, w których fakty mieszają się z fikcją, a materiały dokumentalne zostają na nowo przepracowane.
Tytuł wystawy – zaczerpnięty z książki Arturo Péreza-Reverte, będącej refleksją nad doświadczeniami korespondenta wojennego – jest pojęciem używanym na określenie przestrzeni niebezpiecznych, gdzie lepiej się nie zapuszczać. Na „terytorium Komanczów” stale odczuwa się realne zagrożenie i atmosferę napięcia. W takich warunkach siłą rzeczy otoczenie można obserwować tylko wyrywkowo. Choć dokonywany tu ogląd rzeczywistości jest migawkowy, uzyskiwany obraz zdarzeń paradoksalnie staje się przez to dużo prawdziwszy i bardziej sugestywny.
W swojej twórczości Baumgart decyduje się na eksplorację historycznych i kulturowych przestrzeni, których badanie obarczone jest dużym ryzykiem. Krąg jej zainteresowań stanowią – jak stwierdził historyk sztuki, prof. Andrzej Turowski – nisze „wielkich spraw”. Artystka pozostaje otwarta na to, co marginalizowane, a zmiana perspektywy i przyjęcie innego punktu widzenia pozwala jej na podważenie dominującego sposobu percepcji rzeczywistości, naznaczonego przez mity, stereotypy i kulturowe klisze. W swoich filmach dotyka problemu poznania/zrozumienia, które nie ogranicza się tylko do bazowania na faktach. Artystka podąża bowiem za przekonaniem, że naszą wizję świata i przeszłości kreują nie tylko konkretne wydarzenia, opowieści, dokumenty czy symbole, ale także niedopowiedzenia i wyobrażenia, które powstają na bazie docierających do nas strzępów informacji.
Na wystawie w Wozowni zobaczymy m.in. kultową już opowieść Zdobywcy słońca (2012) o pociągu ze sztuką propagandową, jadącym w 1920 r. z Moskwy do Berlina, czy też filmowe narracje o pamięci i zapominaniu (Świeże wiśnie z Appendix; Synekdocha). Ważnym elementem pokazu jest także jedna z najnowszych realizacji wideo artystki – Ciemna materia sztuki (2015), traktująca o współczesnym artworldzie i (nie)obecności w powszechnej świadomości artystów, którzy nie odnieśli medialnego sukcesu. Tytuł filmu odnosi się do pojęcia, jakie ukuł Gregory Scholette – amerykański artysta i teoretyk. Określa ono zjawisko koncentracji uwagi odbiorców i krytyków na nielicznej grupie artystów gwiazd, podczas gdy całą resztę pomija się jako ową „ciemną materię sztuki”. Obecność i działalność tych, którzy są powszechnie niedostrzegani, jest jednak konieczna, ponieważ to oni stanowią koło zamachowe całego systemu. W swoim filmie Baumgart prosi wybitnych polskich badaczy o skomentowanie tej prawidłowości, a także przedstawia sylwetki dziesięciu artystów działających w Sopocie, zadając im pytanie, jak fakt bycia na marginesie przekłada się na ich codzienne funkcjonowanie.
Prace Baumgart łączy przede wszystkim to, że artystka gra w nich z konwencją filmu dokumentalnego. Wykorzystuje fragmenty już wcześniej istniejących materiałów (np. ujęcia znalezione w kronikach filmowych czy fabułach), ale kreuje także od podstaw obrazy tylko udające reportaże. Filmy Baumgart, które są mieszanką faktów, mitów, wizji i fantazji, nie utrwalają niczego, lecz stanowią pokłosie dialogu między świadectwem przeszłości a osobistym doświadczeniem. Jak stwierdziła filmoznawczyni Iwona Kurz, artystka zajmuje w nich stanowisko aktywnego i krytycznego mnemona, czyli osoby odpowiedzialnej w danej społeczności za pamiętanie.
Anna Baumgart – artystka postkonceptualna, reżyserka i scenografka. Doktor sztuki. W 1995 roku nagrodzona za wybitny debiut przez wojewodę gdańskiego. Wielokrotna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacji Kultury. Wystawiała w kraju i zagranicą, m.in. w: Brooklyn Museum w Nowym Jorku, NKB i Kunstwerke w Berlinie, Museum On The Seam w Izraelu, Casino Luksemburg w Luksemburgu, CCA w Moskwie, Zachęcie – Narodowej Galeria Sztuki oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Jej prace znajdują się w prestiżowych kolekcjach sztuki, m.in: Hauser & Wirth, FRAC Poitou-Charentes, zbiorach Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki, Śląskiego Muzeum Sztuki czy Parlamentu Europejskiego. Jej realizacje pokazywane były na wielu festiwalach filmu, sztuki wideo i dokumentu. Świeże wiśnie z 2010 r. prezentowano na Videobrasil w São Paulo, Videonale w Bonn, w ramach Era Nowe Horyzonty WATCH DOCS oraz Impakt. Film ten został także uhonorowany nagrodą publiczności dla najlepszego filmu wideo na festiwalu Loop w Barcelonie. Z kolei obraz Zdobywcy słońca pokazywany był w Jewish Museum w Nowym Jorku, na European Media Art Festival w Osnabrück, Monstrainvideo Milano czy festiwalu Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Artystka została zaproszona do zaprezentowania tego filmu także na Manifesta 10 w Petersburgu, jednak z przyczyn politycznych (inwazja Putina na Ukrainę) zdecydowała się zbojkotować tę finansowaną przez administrację rządową wystawę.
Wystawie będzie towarzyszył panel dyskusyjny, który odbędzie się 15 października o godzinie 12.00.
Anna Baumgart. Terytorium Komanczów
Wernisaż: 14 października 2016 roku, godz. 18.00
Wystawa czynna do 20 listopada 2016 roku
Galeria Sztuki Wozownia w Toruniu
