Wystawa w Oranżerii Centrum Rzeźby Polskiej Orońsko jest etapem realizacji projektu artystyczno-badawczego pt. Engram i Struktura dyssypatywna. Wystawa odniesie się tematycznie do procesów badania relacji pomiędzy człowiekiem a dziełami sztuki. Przedmiotem refleksji będzie między innymi idea instytucji Muzeum, zajmującego się tworzeniem kolekcji sztuki i programów potrzebnych do opisywania zjawisk sztuki.
Kluczowy jest zatem problem określania, co uznajemy za sztukę w danym czasie i dlaczego. Tu także chciałbym wydobyć dwa aspekty narracji – czyli z jednej strony zbierania danych, opisywania rzeczywistości, jej formatowania na siatce współrzędnych; z drugiej aspekt destrukcyjny – rodzaj antytezy. Tytułowe „dwie strzałki czasu” – czyli różne sposoby odczytywania, dekodowania i nieuchronna konieczność dostarczania energii do układu otwartego w celu przeciwdziałania procesowi Entropii – nawet w sytuacji, gdy rezultatem działania ma być destrukcja.
Projekt koncentruje się na problemie tworzenia się wiedzy, jej utrwalania w systemie wymiany energii. Wystawa w Oranżerii Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku jest zarazem pytaniem o funkcję rzeźby w procesie konstytuowania się wiedzy o instytucjach, wiedzy o kulturze i o sztuce. Istotnym wizualnie elementem instalacji są podpory stalowe stanowiące swoisty system równoważni dla sił fizycznych wynikających z relacji pomiędzy częściami składowymi. W tym ujęciu chodzi o narrację związaną z historią sztuki rozumianą jako proces montowania klatek różnych „filmów”. Przeskalowane formy projektorów naświetlają niejako te tworzące się filmy na temat historii, ludzkich starań i pomyłek. Filmy, w których „wspinaczka” po elementach utrwalonych śladów pamięciowych splata się z odpadami towarzyszącymi ich „produkcji” oraz środkami spożywczymi niezbędnymi w procesie dostarczania energii badaczom i artystom – rozumianym tu jako organizmy żywe dla których funkcjonowania niezbędne jest dostarczanie energii.
Pytanie o to jak konstruujemy nasze wyobrażenia na temat tego czym jest wiedza i czym jest sztuka jest równie istotne jak środki artystyczne zaangażowane w postawienie tego pytania. Paradoks metodologiczny wiedzy i sztuki wybrzmiewa z zderzeniu się ludzkiego pragnienia bycia wszechwiedzącym a niemożliwością jego realizacji: Sytuujące się pozornie na przeciwstawnych biegunach stwierdzenia „Jestem Bogiem” i „Jestem Kłamcą” są stwierdzeniami paradoksalnymi – zarazem fałszywymi jak i prawdziwymi.
Stany „bycia” i „niebycia” są wyzwaniem intelektualnym związanym już z badaniem zjawisk fizycznych na poziomie subatomowym – falowo-korpuskularnym. Kluczowym pojęciem wywodzącym się z tej sfery nauki jest „Prawdopodobieństwo”. Podkreśla się rolę obserwatora; to akt uwagi zewnętrznego obserwatora sprawia, iż któryś z wariantów staje się możliwy. (fenomen tzw: Kota Schrödingera w fizyce kwantowej). Fakt, iż wszyscy, jak nam się wydaje widzimy to samo, jest wynikiem testów sprawdzalności doświadczeń zmysłowych oraz interpretacji nałożonej na obraz tworzący się w mózgu. Ten namysł nad relacjami ma mieć swoje dalsze konsekwencje. Stalowe elementy podpór i kratownic zostaną w dalszym etapie zmontowane w bramę rzeczywistego MUESSEUM, które tworzę w oparciu o fundację TNS i w ramach Instytutu Cybernetyki Sztuki w Gdańsku Osowie na ul. Komandorska 26.
Jest to zatem postawienie pytania o moc sprawczą działania artystycznego. Planowane dosłowne wmontowanie rzeźbiarskich elementów instalacji w konstrukcję fizycznego MUESSEUM w Gdańsku każe szerzej spojrzeć na instalację artystyczną realizowaną w przestrzeni Oranżerii. Jej powstanie nie jest już tylko intelektualno-artystyczną aberracją czy też badawczym namysłem, ale funduje fizyczną tkankę pod koncept i budynek MUESSEUM w Gdańsku. Taka rzeźba to nie tylko artefakt przeznaczony do oglądania, to nie tylko artefakt i fantom sytuacyjno-relacyjny przeznaczony do kształtowania wyobraźni relacji międzyludzkich, ale także fizyczny, realny konstrukt instytucji mającej archiwizować i programować świadomość sztuki w przestrzeni społecznej. To „wymuszenie” aktem woli jednej z opcji zawartej w sensie Prawdopodobieństwa – symboliczne i realne ożywienie „kota Schroedingera” aktem uwagi skoncentrowanym na idei MUESSEUM.
Instalacja „rzeźbiarska” w CRP Orońsko stanie się zaczynem konstrukcji fizycznego MUESSEUM. Jest to pytanie i zarazem odpowiedź o „funkcję rzeźby”. W proponowanej opcji sztuka kreuje rzeczywistość społeczną w namacalny i wręcz fizyczny sposób. Wychodząc od charakteru i architektury budynku Oranżerii w CRP poprzez fizyczny konstrukt bramy i koncept, pt: „dwie strzałki czasu” w realizacji MUESSEUM zawierającego własną Antytezę, z której wynika koncepcja MUESSEUM jako „Maski”. W projekcie tym nie chodzi o antytezę rozumianą jako destrukcja. Projekt ten zakłada odwołanie się do modeli kwantowych z fizyki teoretycznej, w których to akt uwagi z potencjału Prawdopodobieństwa wydobywa funkcję falową bądź cząsteczkową. Podobnie Aktem Uwagi powołane zostaje MUESSEUM. „Rama interpretacyjna” zostaje przekształcona w „Bramę interpretacyjną”. Funkcjonowanie „rzeźby” w CRP Orońsko nie zakończy się wraz z zakończeniem wystawy; będzie ono miało swoją kontynuację, dalsze „życie” w procesie tworzenia instytucji. Zgodnie z tytułem wystawy odczytanie tego zabiegu może być też niejako odwrócone: domniemane powołanie MUESSEUM w Gdańsku uzasadnia fakt realizacji „elementów rzeźbiarskich”, celowość ich sfinansowania oraz zastosowanie konwencji wystawienia ich w galerii Oranżerii, niejako odciętych od przestrzeni otaczającej ją ogrodu – dosłownie – jako materiału „budowlanego” ukrytego pod Maską procesu artystycznego.
Marek Rogulus Rogulski
Marek Rogulus Rogulski. Mu(e)seum. Dwie strzałki czasu
Kurator: Dorota Grubba-Thiede
Koordynator: Jarosław Pajek
Od 4 lutego do 3 maja 2017 roku
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
