Wystawa sztuki balijskiej z kolekcji Krzysztofa Musiała prezentuje po raz pierwszy w Krakowie tak szeroko i wielostronnie twórczość artystów z Bali. Zebrane dzieła eksponowane są zgodnie z ich przeznaczeniem i funkcją. W dwóch przestrzeniach przedstawione są kluczowe aspekty tej sztuki i kultury, dotykające dwóch sfer życia: sacrum i profanum.
(…) na Bali w zasadzie każdy jest artystą, maluje, gra, tańczy lub rzeźbi, a niektórzy są aktywni na różnych polach sztuki. Na przykład I Wayan Balik. Kupiłem kiedyś w galerii w Keliki jego pejzaż. Gdy zacząłem pytać o inne prace tego artysty, usłyszałem, że już nie maluje, że zamiast tego został muzykiem gamelanu, z którym jeździ po świecie! Natomiast I Made Bukel, oprócz tego, że maluje, jest nauczycielem tańca i jednym z najbardziej cenionych tancerzy gambuh. I na tym polega wyjątkowość Bali, tej wyspy hinduizmu na indonezyjskim morzu islamu: tutaj niemal każdy jest artystą, twórcą. Wystarczy wspomnieć przypadkowemu taksówkarzowi, że jest się zainteresowanym malarstwem, i już się okazuje, że on też maluje, że właśnie może nas zaprosić do swej pracowni lub do atelier krewnych czy znajomych, rzeźbiarzy i malarzy – powiedział Krzysztof Musiał.
„«Nowoczesna» sztuka pojawiła się na Bali pod koniec lat 20. XX wieku. Artyści w północnej części wyspy eksperymentowali, szukając nowych, śmiałych sposobów przedstawiania otaczającego świata i boskich historii. Impulsem do tej zmiany był dostęp do nowych materiałów, zwłaszcza do europejskiego papieru i farb.
Atrakcyjność nowych stylów połączona z ekonomicznymi bodźcami, jakich dostarczał popyt ze strony turystów, skłoniła setki Balijczyków do zajęcia się sztuką. Niektórzy malarze byli także rzeźbiarzami lub uprawiali inne dziedziny sztuki, takie jak teatr marionetek czy teatr tańca. Jednymi z najważniejszych ośrodków artystycznych stały się wioski Batuan i Sanur, gdzie artyści wypracowali nowy styl czarno-białych obrazów pokazujących mroczną stronę balijskiej duchowości.
Współcześni artyści, obok przedstawiania tradycyjnej wizji wiejskiego życia w łączności z bogami, ukazują dzisiejsze Bali jako miejsce zalane przez turystów. W okresie od lat 50. do 70. XX wieku Ubud stał się ośrodkiem przyciągającym artystów z zewnątrz. Dziś styl tej miejscowości najbardziej kojarzony jest z wizerunkiem Bali. W latach 70. XX wieku w sąsiadującej z Ubud wiosce Penestanan pojawił się nowy kierunek. Określany jako styl «młodych artystów», ewoluował ku dekoracyjnej abstrakcji, zapowiadając współczesną sztukę następnego pokolenia.
Od lat 20. XX wieku rzeźba szybko reagowała na rosnącą obecność turystów na wyspie. Najbardziej eleganckie wersje tradycyjnych figur zinterpretowanych w duchu nowej estetyki określa się jako «balijskie art déco». Oprócz bogów i herosów rzeźbiarze tworzący w latach 30. XX wieku przedstawiali także zwykłych Balijczyków zajętych codziennymi czynnościami: jedzeniem, piciem, tańcem i muzyką. Choć późniejsze stylizacje w tym duchu nigdy nie dorównały elegancją pracom z lat 30., młodsi rzeźbiarze kontynuowali wprowadzanie innowacji.”
Anna Król (fragment tekstu kuratorskiego)
W przestrzeni poświęconej sacrum znajdują się obrazy i rzeźby ilustrujące dawne eposy indyjskie, hinduistyczne bóstwa, a także lokalne ceremonie. Ważnym elementem tej części wystawy jest również grupa sakralnych tkanin, których znaczenie wykracza daleko poza ich wartość materialną –zarówno jej magiczne, rytualne, jak i codzienne aspekty.
Pomiędzy strefą sacrum a profanum eksponowana jest grupa rysunków tuszem na papierze wykonanych przez twórców balijskich w latach 30. XX wieku. Są to prace przedstawiające życie codzienne na Bali, ukazane niejednokrotnie w dramatyczny i pełen ekspresji sposób. Większość z nich znajdowała się niegdyś w kolekcjach słynnych antropologów – Margaret Mead i Gregory’ego Batesona.
W przestrzeni profanum można podziwiać szereg obrazów oraz tkanin ilustrujących Bali w jej świeckim wymiarze, a także cenny zespół stylizowanych figur zwierząt i ludzi wykonanych w latach 30. XX wieku w większości przez anonimowych artystów wyraźnie inspirujących się europejskim art déco.
Wystawa Sploty ducha, wzory codzienności jest także znakomitą ilustracją pasji kolekcjonerskiej Krzysztofa Musiała, miłośnika sztuki i mecenasa, twórcy zbiorów polskiej sztuki współczesnej.
Sploty ducha, wzory codzienności. Sztuka balijska z kolekcji Krzysztofa Musiała
Od 8 czerwca do 20 sierpnia 2017 roku
Koordynacja i aranżacja wystawy: Anna Król
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha
