Konfrontacja prac Mroza i Silveiry poddaje medium graficzne próbie uniwersalności. Na wystawie spotykają się artyści, których dzieli kilka dekad i kilkanaście tysięcy kilometrów. Tradycyjne rzemiosło spotyka się z projektowaniem komputerowym i wielkopowierzchniowymi wydrukami. Grafik działający za żelazną kurtyną spotyka się z artystką poruszającą się swobodnie w świecie zglobalizowanego kapitalizmu. Czy mają sobie coś do powiedzenia?
Daniel Mróz – znany szerszej publiczności ze swoich ilustracji do książek Stanisława Lema oraz prac publikowanych w „Przekroju” – powołuje do życia fantastyczne pułapki, pełne surrealistycznych postaci i miejsc, które są na pozór hermetyczne i idiosynkratyczne i które trudno zrozumieć bez znajomości lokalnych kontekstów kulturowych, a w szczególności specyficznej roli, jaką literatura science-fiction odgrywała w krajach realnego socjalizmu. A pełniła ona rolę szczególnego, zakamuflowanego obszaru, w którym można było tworzyć reprezentacje rzeczywistości zdominowanej przez Orwellowskie dwójmyślenie, język biurokratyczny i fikcję ideologiczną.
Rzeczywistości, która sama w sobie miała aspekt surrealistyczny i sama w sobie była fantastyczną pułapką, w której obowiązywały osobne prawa fizyki i zaburzenia czasoprzestrzeni. Artyści musieli umieć się poruszać w świecie tych zakrzywionych zasad. Jednym ze sposobów przetrwania była właśnie ucieczka od ściśle kontrolowanego przez cenzurę pola kojarzonego z „kulturą wysoką”, ku traktowanej przez nią z pobłażaniem popkulturze, w szczególności twórczości science-fiction. W ten właśnie sposób Stanisław Lem i Daniel Mróz – w odpowiedzi na pułapki zastawiane przez opresyjną władzę – tworzyli swoje własne, fantastyczne kontrpułapki.
Ten wątek dorobku Mroza podejmuje Regina Silveira, współczesna brazylijska artystka, która w swojej twórczości chętnie wykorzystuje iluzję i zaburzenia perspektywy. Na wystawie prezentuje wielkoformatową instalację, która – dzięki grze światła i cienia – zamienia się w kolejną, tym razem trójwymiarową, pułapkę. A raczej – w sieć, która samą swoją formą odsyła nas do tematów takich jak nowe technologie produkcji, a także globalny przepływ kapitałów finansowych, społecznych i kulturowych. Artystka pokazuje współczesną wersję dusznej fikcji, wykrzywiającej prawdę i zagadującej rzeczywistość. I sama podaje nam do ręki ostre narzędzia, za pomocą których możemy się wyzwolić. Pytanie tylko – czy one również nie są częścią pułapki?
Wystawa odbywa się w ramach 4. Międzynarodowego Triennale Sztuk Graficznych im. Tadeusza Kulisiewicza IMPRINT 2017, którego hasłem przewodnim są w tym roku Idee graficznego myślenia. Odchodząc od dotychczasowej konwencji przeglądu prac graficznych z całego świata, postanowiliśmy skupić się na twórczości dwóch wybranych artystów, pochodzących z różnych epok i kręgów kulturowych: Daniela Mroza i Reginy Silveiry.
Daniel Mróz to zmarły w 1993 roku krakowski grafik, znany szerszej publiczności ze swoich ilustracji do książek oraz prac publikowanych w „Przekroju”. Jego twórczość charakteryzował specyficzny – mroczny, ale jednocześnie nieco humorystyczny – surrealizm, który najpełniej wybrzmiał w prezentowanych na wystawie, a powstałych ponad 40 lat temu, ilustracjach-kolażach do opowiadań fantastycznych i grozy Aleksandra Grina, Henryka Voglera i Jerzego Afanasjewa. Dodatkowo prezentujemy cykl ilustracji do CyberiadyStanisława Lema.
Regina Silveira jest współczesną artystką pochodzącą z Brazylii, mającą na koncie wystawy m.in. Muzeum Guggenheima (Nowy Jork, 2001), Muzeum Amparo (Meksyk, 2014) i Galerii Lacometa (Kolumbia, 2015). Charakterystyczną cechą jej twórczości jest połączenie warsztatu graficznego ze współczesnymi technologiami. Tworząc wielkoformatowe instalacje o charakterze site-specific, artystka przełamuje tradycyjną konwencję myślenia o grafice jako płaskiej formie na kartce papieru i – zaburzając porządek perspektywy – prowadzi surrealistyczną grę z rzeczywistością. Na wystawie prezentujemy prace powstałe specjalnie na potrzeby prezentacji w Salonie Akademii i stanowiące komentarz artystki do prac Daniela Mroza.
Katarzyna Urbańska, kuratorka wystawy
Fantastyczne pułapki. Daniel Mróz i Regina Silveira
Od 18 grudnia 2017 roku do 23 stycznia 2018 roku
Wernisaż: 15 grudnia 2017 roku, godz. 18.00
Galeria Salon Akademii w Warszawie
