W zbiorze dzieł sztuki kuratorzy dostrzegli intrygujące głosy zagmatwanej opowieści o symbolicznej i nabywczej wartości dzieła sztuki – efektu pracy twórcy oraz nadzieję na umożliwienie wglądu w wybrane wyobrażenia o kulturze współczesnej. Wystawa stanowi zatem próbę uchwycenia ustanawiających owe wartości elementów relacji artystów z ich dziełami, instytucjami sztuki i rynkiem sztuki.
Praca artysty podlega rozmaitym procesom oceny, które są formułowane z perspektywy znawców i zależne od wielu, często rozbieżnych, namiętności i potrzeb. Pośród aktorów tego wartościującego przedstawienia znajdują się: kuratorzy, krytycy, historycy sztuki, sprzedawcy, ale też filozofowie; ich układ dopełniają instytucje i prawa rynku. Całość tworzy mało przejrzysty i trudny do analizy system uwarunkowań. Jak zawsze łatwiejsze jest spojrzenie w przeszłość. Dostarczy nam ono bowiem przykładów stanowisk i ideologicznych systemów, które definiowały – w może zbyt łatwy i z dzisiejszego punktu widzenia skompromitowany sposób – przydatność i jakość efektów pracy twórców. Tak powsta(wa)ł kanon dzieł sztuki, który mimo nieustannych redefinicji i dekonstrukcji niewiele się dzisiaj zmienia. Cóż, podobają nam się melodie, które już raz usłyszeliśmy.
Krytyk i kurator zmagają się z nieuporządkowaną, polifoniczną magmą informacji. Chociaż hałas ten ogromnie pobudza świadomość, to nie ułatwia formułowania sądów i ocen. Bez trudu jednak używa się przymiotników takich, jak nowy i oryginalny, istotny, wymagający lub radykalny. I tu rodzi się kluczowe dla wystawy pytanie: Czy dostęp do wiedzy nie jest zasłaniany, a logika powstawania wartości symbolicznej nie znajduje się poza świadomością uczestników gry? Obecność logiki jest przecież wyczuwalna i na co dzień zmagamy się z jej następstwami. Być może łatwiej jest dostrzec jedynie efekty tego skomplikowanego procesu. Rzadko natomiast udaje się w satysfakcjonujący sposób opisać jego mechanikę i dynamikę. Działa to trochę na zasadzie schematu: wiemy, ale nie rozumiemy, patrzymy, ale nie widzimy, oceniamy, ale nie mamy do tego narzędzi, wierzymy w ugruntowane oceny, ale nam się one nie podobają.
Pytanie o wartość dzieła w tak nakreślonej perspektywie to zadanie karkołomne, a nawet naiwne – bowiem metody, teorie i ideologie zawodzą. Tylko poeci i artyści mogą sprostać wyzwaniu i stworzyć indywidualną impresję na ten temat. Nie da się wyłożyć wyjściowych tez w jeden jasny i konkretny sposób, można za to wyróżnić w praktyce współczesnych twórców co najmniej kilka podejść, w których to zauważalna jest refleksja o trudnym procesie kreacji wartości dzieł sztuki. Jednym z nich jest na pewno szczególny namysł nad rolą języka w konstruowaniu narracji i klarownych znaczeń dzieła, tak aby mogło być komunikatywne lub w zamierzeniu entropiczne.
Nie brakuje w tym zbiorze wzorców sytuacji paradoksalnych, gdy efekt jest sprzeczny z zamierzeniem. Tak dzieje się w przypadku intencjonalnego niszczenia dzieła, które wzmacnia respekt odbiorców względem niego samego. Podobnie jest w stanie bezradności wobec dzieła upamiętniającego znamienne czy tragiczne wydarzenie z historii, ponieważ nie sposób oddzielić refleksji o dziele od tej o zawartej w nim opowieści. Nie sposób także pominąć w przyjętej w wystawie optyce namysłu nad jakością infrastruktury instytucji sztuki i monetarnej wartości pracy artysty, które sprowadzają opowieść na manowce świata idealnego, w polityczną i ekonomiczną rzeczywistość prekariatu.
Druga część wystawy The Trouble with Value będzie prezentowana w przestrzeni projektu i wydawnictwie Onomatopee w Eindhoven w pierwszej połowie 2018 roku.
Wystawa jest częścią projektu Beyond the Zero Point. Contemporary Art and Its Appearances współfinansowanego przez: Mondriaan Fund.
Wystawa The Trouble with Value
Artyści: Rachel Carey, Fokus Grupa, gerlach en koop, Sława Harasymowicz, Monique Hendriksen, Femke Herregraven, Gert Jan Kocken, „Kra Kra Intelligence” Cooperative, Sarah van Lamsweerde, Louise Lawler, Adrian Paci, Ewa Partum, Mladen Stilinović, Feliks Szyszko, Maciej Toporowicz, Timm Ulrichs
Kuratorzy: Kris Dittel, Krzysztof Siatka
Koordynacja: Renata Zawartka
Asystentka kuratorów: Gabriela Brdej
Od 16 grudnia 2017 roku do 18 marca 2018 roku
Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie
