Cisza i wynikający z niej problem ontologii dźwięku stanowią jeden z centralnych tematów, z którymi mierzy się współczesna muzyka, nadal będąc niezawodnym wytrychem pozwalającym na przeorganizowanie ustalonych ram dyskursu. Spośród wielu różnych metod konceptualizacji ciszy szczególnie intrygujące wydaje się potraktowanie jej jako przestrzeni negatywnej – substancji, która przez stulecia była sytuowana poza klasycznym systemem dźwiękowym.
O ile w wypadku malarstwa oczywiste jest, że każdy twórca musi się zmierzyć z kwestią bieli, to casus ciszy dowodzi, iż muzyczny kanon został stworzony z całkowitym bieli pominięciem. Dopiero eksperymenty artystyczne realizowane w połowie XX wieku dostarczyły ewidentnych dowodów na to, iż nie jest ona materią pustą, ale daje się rozpatrywać w wielu różnych aspektach.
W SOUNDLESS Anna Zaradny podejmuje rozważania nad istotą muzyki, świadomie osłabiając jej czysto dźwiękowy charakter. Polimedialne instalacje prezentowane na wystawie mają oddziaływać na odbiorcę w sposób zmysłowy, jednak pozostawiają warstwę dźwiękową w sferze niedopowiedzenia. Ta konsekwentnie stosowana strategia polega na operowaniu sugestywnym wyobrażeniem audialnym. Artystka prowadzi szeroko zakrojone studium rytmiczne, eksponując ekspresywne właściwości samego gestu.
Jej prace zdają się układać w skrupulatnie skomponowane partie choreograficzne, co skłania do gruntowniejszego zastanowienia się nad kwestią zapisu (roli, jaką może pełnić partytura w ponowoczesnej sztuce). Wychodząc od tradycyjnego pisma muzycznego, Zaradny poszukuje zupełnie nowych rozwiązań notacyjnych, które pozwoliłyby na uchwycenie rzeczywistości w bardziej plastyczny sposób (w pełni uwzględniający komponenty przestrzenne i wydarzeniowe). Partytura ma pełnić rolę pełnoprawnego obiektu artystycznego, a nie neutralnego przekaźnika.
Twórczość Zaradny prezentowana w Galerii Arsenał jest modelowym przykładem praktyki kontekstualnej. Poszczególne prace stanowią zaledwie część większych całości realizowanych w odmiennych technikach, łącząc się w złożone wiązania znaczeniowe. Objawia się to poprzez wykorzystanie ściśle określonych mediów i materiałów, ale też intertekstualny dialog z konkretnymi wytworami kultury. Artystka osiąga w ten sposób efekt wzmożonego ruchu na kilku różnych płaszczyznach (na poziomie komunikacji z własnymi dokonaniami oraz dorobkiem innych twórców), co dobrze ilustruje wewnętrzną dynamikę jej działań.
Istotnym aspektem prezentacji jest także głębokie tematyzowanie psychologiczno-społecznego oraz politycznego wymiaru ciszy. W wielu pracach pojawia się figura pozbawienia głosu, która najczęściej jest metaforą poddaństwa lub wykluczenia. Zaradny przyjmuje pozycję krytyczki patriarchalnego modelu świata, niekiedy pozwalając sobie na subwersywne gesty uciszenia – czy wręcz kastracji – elementów męskich. Niezwykle precyzyjnie gra tropami migotliwej tożsamości oraz dominacji, co daje rezultat niejednoznacznego spiętrzenia sensów tworzących koncepcyjną ramę wystawy.
Tekst: Paweł Szroniak
Anna Zaradny. SOUNDLESS
Od 27 kwietnia do 14 czerwca 2018 roku
Galeria Arsenał w Białymstoku
