My, istoty ludzkie…

José Saramago

José Saramago (ur. 16 listopada 1922 w Azinhaga, zm. 18 czerwca 2010 w Tías) – portugalski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w roku 1998. Saramago połączył w swoich dziełach mity, historie swojego kraju oraz surrealistyczne wyobrażenia. W uzasadnieniu przyznania Nagrody Nobla napisano za dzieło, które przypowieściami, podtrzymywanymi przez wyobraźnię, współczucie i ironię, stale umożliwia pojmowanie iluzorycznej rzeczywistości. Rodzice noblisty nazywali się José de Sousa i Maria da Piedade, ojciec był jednak znany w wiosce jako Saramago, takie też nazwisko zapisano w rejestrach po urodzeniu syna państwa de Sousa. Mieszkali w wiosce Azinhaga w regionie Ribatejo, żyli bardzo skromnie, wręcz biednie. Rodzina przeprowadziła się do Lizbony w 1924, kiedy mały José miał zaledwie 2 lata. W młodości musiał opuszczać lekcje, aby zarobić na życie. Mimo, że marzył o wstąpieniu na uniwersytet, edukację zakończył jako technik, a następnie podjął się pracy mechanika samochodowego. Zafascynowany literaturą często odwiedzał Bibliotekę Narodową w Lizbonie. Mając 25 lat opublikował pierwszą powieść Terra do pecado (1947). W tym samym roku urodziła mu się pierwsza córka - Violante, z małżeństwa z Ildą Reis. Para pobrała się w 1944 roku i pozostała razem do 1970 - w tym czasie Saramago pracował jako urzędnik państwowy. W 1988 ożenił się z dziennikarką i tłumaczką hiszpańską Maríą del Pilar del Río Sánchez, którą poznał w 1986 r. W 1955 r. aby zarobić dodatkowe pieniądze, zaczął pracować jako tłumacz literatury. Zajmował się takimi autorami jak Hegel, Tołstoj i Baudelaire. W 1969 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Portugalii, która była zakazana przez dyktaturę Salazara, a jednocześnie krytykował tę partię. Po wydaniu Terra do Pecado, Saramago przedstawił swojemu wydawcy następne dzieło - Clarabóia, odrzucone i do dziś nieopublikowane. 19 lat później postanowił zamienić prozę na poezję i wydał dwa tomiki Provavelmente alegria (1970) i O ano de 1993 (1975). Zamienił także stanowisko w wydawnictwie Estudos Cor na pracę dziennikarza w Diário de Notícias, a następnie w Diário de Lisboa. W 1975 na 10 miesięcy powraca do Diário de Notícias jako zastępca dyrektora. 25 listopada tego samego roku wojskowa ingerencja w redakcji dziennika przyczyniła się do zwolnienia wielu pracowników, w tym Saramago (miało to związek z portugalską Rewolucją Goździków). Po tym wydarzeniu Saramago postanowił porzucić dziennikarstwo i całkowicie poświecić się literaturze. Zmarł 18 czerwca 2010 w wieku 87 lat w swoim domu na Lanzarote (Wyspy Kanaryjskie), gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł na białaczkę . Pogrzeb Jose Saramago odbył się 20 czerwca 2010 roku. Na pogrzebie uczestniczyło 20 000 osób. Prochy Saramago spoczęły na Lizbońskim cmentarzu Alto de San Juan. W 1991 Saramago opublikował powieść Ewangelia według Jezusa Chrystusa. Została skrytykowana jako bluźniercza przez Kościół katolicki. W konsekwencji sekretarz kulturalny rządzącej partii, Pedro Santana Lopes skreślił nazwisko Saramago z listy kandydatów do Europejskiej Nagrody Literackiej. Saramago z kolei protestując przeciwko tej decyzji przeniósł się wraz z żona na kanaryjską wyspę Lanzarote, gdzie mieszkał aż do śmierci. Saramago pisał powieści, dramaty, opowiadania, wiersze, dzienniki i przewodniki. Jego druga powieść Manual de pintura e caligrafia pojawiła się w roku 1977, po długiej przerwie. Jej podstawowym tematem jest geneza artysty, malarza lub pisarza. W Viagem a Portugal (Podróż do Portugalii) Saramago poszukuje pomysłu "na Portugalię" w kilka lat po upadku dyktatury następców Salazara. Żeby dokładnie widzieć swój kraj, używa trzeciej osoby, pozwala mu to na obserwacje swoich własnych reakcji: Tutaj zmuszony jest do rozpoznania własnego niedostatku i przyznania się do niewiedzy, o cudach i wszystkim innym. Levantado do Chão, (Podniesiony z ziemi, 1980) to trzypokoleniowa saga o biednych ludziach, rozpoczynająca się od czasu pierwszej wojny światowej do daty portugalskiej Rewolucji Goździków – 25 kwietnia 1974 r. Historia ta prezentuje różne formy dialogu i monologu. Większą popularność na forum międzynarodowym José Saramago zdobył w roku 1980 powieścią Baltazar i Blimunda (Memorial do convento). Fabuła powieści rozgrywa się w 1. połowie XVIII wieku. Na podstawie tej powieści włoski kompozytor Azio Corghi stworzył operę Blimunda. O ano da morte de Ricardo Reis (Rok śmierci Ricarda Reisa), powieść wydaną w 1984 roku, autor poświęcił znakomitemu portugalskiemu poecie Fernando Pessoi, a Ricardo Reis był jednym z heteronimów Pessoi. W 1989 roku wydana została następna powieść pt. Historia oblężenia Lizbony(História do cerco Lisboa). W 1997 ukazała się kolejna powieść Josè Saramago Wszystkie imiona (Todos os nomes). Książka ta przez wielu czytelników uznawana jest za jego najlepsze dzieło. Jest pełna prawd życiowych i humoru. W tym samym roku ukazała się również Ensaio sobre a cegueira (Miasto ślepców). To również powieść o totalitaryzmie, to absurd, ale ślepcy w powieści Saramago są alegorią ludzi, którzy nie potrafią dostrzegać tego co powinni widzieć. Styl Saramago charakteryzują długie zdania oraz niekonwencjonalna interpunkcja. Dialogi nie są wyszczególnione w tekście, stanowią integralną część akapitu - sprawia to wrażenie zapisanego ciągu myśli, gdyż w narracji praktycznie nie ma przystanków. Czytelnik niejednokrotnie gubi się w dialogach nie wiedząc czy faktycznie zostały one wypowiedziane, czy są to tylko fragmenty myśli bohaterów. Wiele zdań ciągnie się przez całą stronę: w miejscu gdzie inni autorzy postawiliby kropkę, Saramago konsekwentnie stawia przecinek. Mimo to czytelnik szybko przyzwyczaja się do tego stylu i rytmu narracji. (Wikipedia)