Nauka skarbem drogim…

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski (ur. 1530 w Sycynie koło Zwolenia, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie) - poeta polski epoki renesansu, sekretarz królewski. Był przedstawicielem filozofii eklektycznej - stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu i głębokiej wiary w Boga, łącząc tradycję antyku i chrześcijaństwa. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich herbu Korwin, był synem Piotra Kochanowskiego, sędziego ziemskiego sandomierskiego i Anny Białaczowskiej herbu Odrowąż. Poetą renesansu był też jeden z jego braci Mikołaj, a drugi, Andrzej, tłumaczem, który przełożył na polski Eneidę Wergiliusza. W epoce baroku pracą przekładową zajmował się też jego bratanek Piotr. Wszyscy badacze języka doby średniopolskiej zgodnie podkreślają, że język utworów Jana Kochanowskiego przewyższa pod względem kunsztu i nowoczesności, a także świadomości używania określonych środków stylistycznych, język innych pisarzy XVI wieku. To, że jest on nowocześniejszy niż na przykład język Mikołaja Reja (wcale przecież nie tak bardzo zachowawczego językowo), widać choćby po tym, że wiele pieśni, fraszek czy trenów Kochanowskiego czyta się dziś bez większych trudności. Brak w nich bowiem dawnych form gramatycznych (np. autor używa nowej wówczas końcówki -ach w miejscowniku liczby mnogiej rzeczowników męskich i nijakich), powściągliwie stosowana jest liczba podwójna, niewiele też mamy archaizmów słownikowych. Jan Kochanowski różnicuje styl swoich utworów, w zależności od ich gatunku i tematyki. W Pieśniach, Trenach odnajdujemy styl wysoki, podczas gdy np. we fraszkach stosuje autor "styl prosty" (czyli z elementami ówczesnego języka potocznego). Badacze języka podkreślają też, że język i styl Kochanowskiego wywarł duży wpływ na rozwój polskiego języka literackiego, gdyż autorzy późniejsi, aż do końca XVIII wieku, wzorowali się na Kochanowskim. Cytaty z utworów Jana z Czarnolasu znalazły się w polsko-łacińsko-greckim słowniku Grzegorza Knapskiego z XVII wieku. Jeszcze w końcu XVIII wieku Ignacy Krasicki w powieści Pan Podstoli pisze, że posiadanie w swojej biblioteczce utworów Kochanowskiego jest powodem do dumy. Adam Naruszewicz przejął od Kochanowskiego niektóre motywy, tematy, a nawet słownictwo. Do języka Kochanowskiego odwoływano się bowiem w epoce oświecenia, kiedy chciano przywrócić polszczyźnie czystość i sprawność po okresie zaniedbania w czasach saskich. Wikipedia