Janina Jeleńska Papp i Stefan Papp postanawiają przekazać swój dorobek artystyczny w darze Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na rzecz powstania Muzeum przy Stodole w Lanckoronie. Powstanie Muzeum jest częścią autorskiego projektu artystów zatytułowanego Nowatorska inicjatywa powstawania Muzeów na Prowincji. Darowizna obejmuje około tysiąca prac: rzeźby, instalacje, kolaże, grafiki, ilustracje, rysunki satyryczne i artystyczne, dokumentacje fotograficzne realizacji rzeźb plenerowych, dokumentacje kilkunastu akcji, m. in. realizacji nowatorskich projektów Sztuka i praca – wernisaż u Szadkowskiego (1975) Program Łańcucki (1976-78), Uwaga! Dzieci patrzą (1982–90–97). Darczyńcy pragną też przekazać muzeum obszerne archiwum oraz spory zbiór książek i albumów z zakresu literatury fachowej i naukowej, beletrystyki, poezji, polityki… Projektowi towarzyszy wystawa informacyjna w Gminnym Ośrodku Kultury w Lanckoronie.
Motywacje
Po to zajmowaliśmy się przez całe życie twórczością, by nasze refleksje artystyczne trafiły do adresatów. Intencją naszego daru jest zainicjowanie społecznego ruchu udostępniania twórczości plastycznej mieszkańcom niewielkich miejscowości – jako kulturowe dopełnienie jakościowych przeobrażeń cywilizacyjnych.
Prowincja wyzbywa się pogardliwego stygmatu duchowej inercji – strefy ludzi pozbawionych światowej ogłady. Wobec ogromnych możliwości realizowania zainteresowań i aspiracji, jakie stwarza postęp, mieszkańcy prowincji nie są już skazani na bierne, szare bytowanie. Coraz powszechniejsza staje się chęć przeżywania życia. Ludzie pragną mieszkać w pięknym otoczeniu i ekologicznym środowisku, chcą doznawać estetycznych wrażeń w domu, na ulicy, w miejscu pracy. Już z ekonomicznych względów, nawet małe miejscowości zabiegają o wartości, które zwiększą ich konkurencyjność – przyszłość należy do zmodernizowanej, komunikacyjnie dostępnej prowincji, która staje się atrakcyjna dla turystów i modna dla inwestorów!
Nasza inicjatywa całościowego i spójnego upowszechniania twórczości artystycznej, wychodzi naprzeciw tym dążeniom: zachęca do inwestowania w jakościowy rozwój standardu mieszkania na prowincji, przez wzbogacanie lokalnych dóbr kultury o oryginalną twórczość artystyczną. Miliony ludzi jest pozbawionych wielkomiejskiego przywileju posiadania swojego muzeum, które nobilitowałoby ich miejsce zamieszkania i z którym mogliby się identyfikować.
A przecież polska kultura artystyczna jest wyjątkowo bogata. Powstawanie muzeów na prowincji z darowanych kolekcji, pozwoli rozwiązać dramatyczny problem marnującego się wartościowego dorobku polskich twórców! Spodziewamy się, że wielu artystów, którzy martwią się o los swojej twórczości, chętnie pójdzie za naszym przykładem. Monograficzne muzea najpełniej ukażą złożoność oryginalnych idei autorów i świadomościowe znaczenie ich artystycznych przekazów.
Polska może dać światu przykład przezwyciężania kryzysu wartości, spowodowanego biernym, konsumpcyjnym sposobem bycia – przez wyrównywanie szans uczestnictwa wykluczonych w aktywizującym życiu kulturalnym, które rozbudza potrzebę i zdolność kreatywnego działania. Sukces orlików w wyzwalaniu potencjału aktywności nie tylko sportowej, potwierdza potrzebę realizowania kompleksowych projektów modernizacji standardu życia na zaniedbanej prowincji.
Uważamy, że obecność sztuki w środowiskach prowincjonalnych powinna polegać na powiązaniu jej prezentacji z bogatym programem aktywizacji mieszkańców i stymulowania życia kulturalnego. Już samo powstanie muzeum w małomiasteczkowej przestrzeni społecznej, jakościowo dowartościuje jej infrastrukturę kulturową: wyznaczając nowe znaczące miejsce w krajobrazie i na planie użytkowym miejscowości, co wzbogaca funkcjonalne i psychofizyczne czynniki jej tożsamości.
Istnienie muzeum otwartego na publiczność, wokół którego rozwijają się wielorakie aktywizujące mieszkańców inicjatywy, będzie sprzyjać rozbudzaniu osobistej potrzeby spotkania ze sztuką na co dzień. Dzięki możliwości bezpłatnego odwiedzania swojego muzeum, może się wykształcić nowy obyczaj indywidualnego i rodzinnego spędzania wolnego czasu wśród jego zbiorów. Wymowa dzieła sztuki jest wieloznaczna – refleksyjne postrzeganie pozwala odkrywać w nim coraz to inne przekazy i przeżywać odmienne doznania – w zależności od nastroju, od stanu duchowego widza. Dlatego stały dostęp do twórczości artystycznej sprzyja doskonaleniu umiejętności obcowania ze sztuką i pogłębia refleksyjną percepcję dzieł – postrzeganych, w ich wzajemnych wyrazowych i znaczeniowych dopełniających się relacjach.
Eksponowane w muzeum prace i jego aktywizująca działalność, mogą wnieść do życia publicznego nowe bodźce dyskursu, wymiany opinii i komentarzy. Więź między ludźmi ożywia się, kiedy pragną dzielić się myślami, wrażeniami, przeżyciami, które doświadczają w swoim otoczeniu. Wreszcie – bezpośredni kontakt z oryginalnymi pracami, może inspirować rozwój twórczości amatorskiej i sprzyjać ujawnianiu się miejscowych talentów: wystawy ich twórczych dokonań pozwolą mieszkańcom lepiej poznać się wzajemnie, co zbliża ludzi i umacnia poczucie wspólnoty.
Lanckorona
O wyborze Lanckorony na miejsce realizacji naszej idei muzeum na prowincji, zadecydowały jej wyjątkowe walory społeczne i osadnicze: tradycyjna aktywność kulturalna mieszkańców, jej położenie w pobliżu popularnej trasy turystycznej i pielgrzymek do kalwaryjskiego sanktuarium oraz zjawiskowa uroda naturalnego krajobrazu, tej bogatej w zabytki, atrakcyjnej letniskowej miejscowości.
Lanckorona słynie z pomysłowych inicjatyw kulturalnych – z licznych głośnych w regionie imprez teatralnych, muzycznych, plastycznych, poetyckich, strażackich, sportowych etc, organizowanych przez samorząd, lokalne stowarzyszenia i obywateli. Zainteresowanie sztuką, uczestnictwo w życiu kulturalnym stały się dla wielu mieszkańców sposobem bycia. Warto tym zainteresowaniom wyjść naprzeciw.
Założenia programowe
Postanowiliśmy nazwać nasz projekt lanckoroński Muzeum przy Stodole, by podkreślić, że sacrum ekspozycji artystycznej i profanum publicznej działalności, wzajemnie się dopełniają. Stodoła służy przechowywaniu plonu – jest budynkiem, o żywotnym znaczeniu: pełna stodoła zapewnia przyszłość. Naprzeciwko działki stoją cztery zabytkowe stodoły…
Zakładamy, że bryły kompleksu muzeum powinny korespondować z charakterystycznymi cechami starych budynków Lanckorony, wtopionych w krajobraz Karpackiego Pogórza, tworząc z bryłą kościoła układ dopełniających się wzajemnie dominant, scalających przestrzeń zwartej i rozproszonej zabudowy.
Ważną innowacyjną zasadą projektu, jest odniesienie ukształtowania struktury architektonicznej muzeum do charakteru i stylistyki dzieł prezentowanych w monograficznym muzeum: chodzi o spójność wyrazu architektury muzeum z ekspresją jego zbiorów. Kubatura kompleksu musi pomieścić reprezentatywną część prac obu kolekcji i umożliwić realizację bogatego programu działalności publicznej.
Pionierskim zadaniem powstania Muzeum przy Stodole, jest wypracowanie zasad tworzenia prowincjonalnych muzeów – na podstawie darów kolekcji oraz udostępniania gminnych działek lub obiektów, w zakresie:
- zaangażowania samorządu w partnerstwie z MKiDN,
- systemowej procedury pozyskiwania środków finansowych,
- założeń projektowych i warunków funkcjonalnych,
- programu edukacji i kompleksowego upowszechniania kultury artystycznej.
Według autorów projektu, koncepcja nowoczesnego muzeum na prowincji zakłada:
- funkcjonalną, strukturalną i krajobrazową stosowność prowincjonalnej architektury muzealnej,
- powiązanie ekspozycji dzieł z edukacją artystyczną i rozbudzaniem potrzeby obcowania ze sztuką w różnych codziennych sytuacjach,
- wielokierunkowy program użytkowy kompleksu muzeum i jego zaplecza intensywnej działalności zajęciowej, towarzyskiej, kulturalnej i publicznej,
- stymulowanie postaw twórczego uczestnictwa mieszkańców w kształtowaniu miejscowego kulturowego kolorytu, nawiązującego do lokalnej tradycji.
Czynniki, które wpływają na akceptację i popularność muzeum na prowincji:
- lokalizacja w krajobrazowo ładnej, spokojnej strefie rozproszonej zabudowy,
- sympatyczne ukształtowanie i otwarta na publiczność funkcjonalność,
- wartości artystyczne i przekazy refleksyjne eksponowanych dzieł,
- atrakcyjność programu inicjatyw kulturalnych i działań edukacyjnych oraz sprzyjająca kontaktom, inspirująca atmosfera.