W Uwagach o tym, czego szukam Georges Perec tak komentował formalną różnorodność swojego dorobku: „Nigdy nie napisałem dwóch jednakowych książek, nigdy nie miałem ochoty powtórzyć w którejś z książek formuły, systemu czy stylu wypracowanego w poprzedniej”.
Swoje utwory dzielił na należące do czterech pól, czterech sposobów zadawania sobie pytań. Jest więc pole socjologiczne, czyli badanie codzienności, jest autobiografia, są rzeczy ludyczne (czyli efekt realizowania narzuconych sobie formalnych przymusów), jest także pole fabularne, wynikające z chęci „pisania książek, które czyta się jednym tchem”.
Wychodząc od tego podziału, wystawa Życie. Instrukcja – łącząca różne dyscypliny twórcze – gromadzi prace i autorów, dla których istotne jest myślenie przez klasyfikację, upodobanie do rygorów formalnych czy też tworzenie złożonych narracji. Ekspozycja dzieli się na cztery części: ludyczną, socjologiczną, fabularną i autobiograficzną. Integralną jej część stanowi czytelnia, która przenika do wszystkich „rozdziałów” wystawy. Wśród prezentowanych publikacji znalazły się zarówno książki fotograficzne, jak i będące efektem projektów artystycznych, bądź same będące projektami artystycznymi.
Bezpośrednią inspiracją dla powstania wystawy była jedna z najsłynniejszych powieści Pereca Życie instrukcja obsługi – wielowątkowa opowieść o mieszkańcach paryskiej kamienicy. Skomponowana w oparciu o zasady kombinatoryki i reguł szachowych, realizowała postulaty eksperymentalnej grupy literackiej OuLiPo, której Perec był członkiem od 1967 roku. Jak pisała Anna Wasilewska o dziele Francuza: „podlegające ścisłym formalnym rygorom, arbitralnie dobranym, jest książką eksperymentalną, awangardową, którą czyta się jak powieść realistyczną, nie podejrzewając istnienia pod powierzchnią tekstu skomplikowanej maszynerii, wprawiającej w ruch narrację”. Podobnie wystawa może być oglądana bez znajomości zasady, według której została zbudowana – jako zestaw interesujących, nieco obsesyjnych prac. Lecz jednocześnie ma dać widzowi przyjemność z odkrywania reguł, którymi w swojej twórczości – tak jak Perec – kierują się artyści.
Wystawie towarzyszy książka Życie. Instrukcja zawierająca wybór tekstów literackich (w tym fragmenty prozy Georges’a Pereca) oraz teksty z zakresu literaturoznawstwa, socjologii i sztuki.
Życie. Instrukcja. Wystawa inspirowana twórczością Geogres’a Pereca
Kuratorka: Jadwiga Sawicka
Od 4 lutego do 23 kwietnia 2017 roku
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie
