Cnota tanim kosztem robi…

Jean Jacques Rousseau

Jean-Jacques Rousseau (ur. 28 czerwca w, zm. 2 lipca 1778 w Ermenonville – szwajcarski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof i pedagog, autor koncepcji swobodnego wychowania.

Pierwsze powodzenie literackie przyniósł mu nagrodzony przez Akademię w Dijon „Discours sur les sciences et les arts” (1750), w którym zaprzeczał wartości cywilizacji dla rozwoju ludzkości. W r. 1752 wystawił z powodzeniem przez siebie napisaną i skomponowaną operę „Le devin du village”, natomiast „Lettre sur la musique française” (1753), gdzie wypowiedział się za wyższością muzyki włoskiej, wywołał oburzenie. Odwiedziwszy 1754 rodzinną Genewę wrócił do kalwinizmu. W r. 1755 napisał „Discours sur l'origine de l'inégalit parmi les hommes” (przekład pol. 1819), zwalczający prawo własności i ustrój monarchiczny, współpracował również w Encyklopedii Diderota, zwłaszcza w dziale muzyki. Na zaproszenie pani d'Epinay w latach (1756—1757) mieszkał w t. zw. Ermitage, willi pod Montmorency, pobyt ten jednak był zakłócony jego zmysłową namiętnością do hrabiny d'Houdetot i chorobliwą jego drażliwością, przez którą poróżnił się z najbliższymi przyjaciółmi (Diderot, Grimm, Madame Epinay). W l. (1758—1782) przebywał w Montmorency, gdzie doznawał opieki księcia Luxemburg. Jest to szczytowy okres jego działalności literackiej. W „Lettre + d'Alembert sur les spectacles” (1758) zarzucił teatrowi szkodliwość i niemoralność.

W powieści „La nouvelle HMloose” (1761) wysunął prawo serca ponad konwenans towarzyski. Powieść ta i dwa dzieła następne cieszyły się bezprzykładnym powodzeniem i one to przede wszystkim wywarły ogromny wpływ na literaturę i myśl europejską (także w Polsce w dobie pseudoklasycyzmu i preromantyzmu). „Le contrat social” (1762, nowe wyd. 1896 i 1903; przekłady polskie 1778, 1839; nowe wyd. 1859 i 1862, Peretiatkowicza 1918, Macieja Starzewskiego, z wstępem i komentarzem 1927) dowodzi powstania państwa przez dobrowolną umowę społeczną i stąd suwerenności ludu. Powieść „Emile” (1762) miała być obrazem zgodnego z naturą, wolnego od złych wpływów wychowania i w „Profession de foi du vicaire savoyard” (nowe wyd. 1914) przeciwstawiała nawet państwowej religii katolickiej zasady religii przyrodzonej. Wygnany za to z Francji, w latach (1762—1765) mieszkał w Szwajcarii, gdzie napisał melodramat „Pigmalion” (wyd. 1770, przekład polski Tomasza Kajetana Węgierskiego, 1778, 1799, 1823) i przeciw genewskiej ortodoksji „Lettres Mcrites de la montagne” (1764), za które przepędzony przez chłopów, zbiegł do Strassburga i na zaproszenie Hume'a udał się do Anglii (1766—1767). Tu rozpoczął pisać swoje „Confessions”. W roku 1767 powrócił do Francji, od 1770 osiadł w Paryżu. Wykończył najpierw „Confessions” (druk. 1782—1788, 4 t., nowe wyd. 1914, 3 t.; przekład polski Boya-Żeleńskiego, 1914—1918, 3 t., nowe wyd. 1931), apologetyczny, nie zawsze ścisły opis przeżyć, pierwszy wzór literatury subiektywno-osobistej. Usprawiedliwieniem także miały być dialogi „R. juge de Jean-Jacques” i w formie pamiętnika „RNveries d'un promeneur solitaire”, drukowane dopiero później. W roku 1770 na wezwanie Michała Wielhorskiego napisał „Uwagi nad rządem Polski” (przekłady polski Franciszka Karpińskiego 1789, II. wyd. 1799; Tadeusza Nieduszyńskiego 1921; Macieja Starzewskiego, z wstępem i komentarzem, 1924). Napisał nadto: „Dictionnaire de musique” (1767), „Lettres sur la botanique” (1766—1767) i i. W r. 1794 zwłoki jego przeniesiono do Panteonu.

(Wikipedia)