46. Art Basel. Jedzenie jest nową sztuką

Szwajcarskie targi sztuki Art Basel wykreowały najbardziej dochodowy rynek na świecie. W tym roku na tej prestiżowej imprezie wielkim zainteresowaniem kupujących cieszyła się sztuka stworzona po 1945 roku. Najwięcej zainteresowanych posiadaniem współczesnych prac artystycznych pochodziło z USA, Chin i Anglii. Powodem lokowania kapitału w sztuce są spadające ceny nieruchomości i złota. Tak więc już kilka godzin po otwarciu 46. Art Basel trzynaście galerii poinformowało o milionowych transakcjach.

Podczas trwania wernisażu nowojorska galeria Cheim & Read pozbyła się namalowanego w 1957 roku obrazu amerykanki, Joan Mitchell za sześć milionów dolarów. Natomiast w galerii Thaddaeus Ropac (Salzburg/Paryż) zapłacono za obiekt Roberta Rauschenberga Truck Heaven z 1990 milion sto tysięcy euro. Z kolei wystawiona przez tę galerię drabina Scala Liebera z 1985 roku autorstwa Josepha Beuysa zmieniła właściciela za półtora miliona euro. Nowojorska galeria Skarstedt otrzymała za dzieło Keitha Haringa sześć milionów dolarów. Galeria Zwirner (Nowy Jork/ Londyn) sprzedała akwarelę Helene autorstwa Marlene Dumas oraz obraz Skelett Sigmara Polke za trzy i pół miliona euro. Ponadto milion dolarów dostał Zwirner za instalację Yayoi Kusama zatytułowaną My Ocean. Natomiast za metalowego delfina, Dolphin Jeffa Koonsa zapłacono cztery miliony dolarów. Z kolei dwa i pół miliona dolarów wpadło szwajcarskiej galerii Hauser & Wirth (Zurych) za rzeźbę Louise Bourgeois. Galeria Pace (Nowy Jork/Londyn) udostępniła serię prac Roberta Raushenberga za cenę pięć milionów trzysta tysięcy dolarów. Berlińska galeria Georg Nothelfer sprzedała pracę zmarłego w 2008 roku japońskiego malarza i performera Kazuo Shiraga za cenę milion osiemset tysięcy euro^[1]. Do 28 czerwca 2015 roku trwał w Fundacji Ernsta Beyelera w Bazylei przyciągający turystów pokaz dorobku Paula Gauguina, na którym znalazły się też najdroższe malowidła wszech czasów. Podczas targów sztuki w Bazylei przedstawione tam płótno Gauguina Nafea faa ipoipo (Kiedy się ożenisz?) z 1892 roku zakupiło muzeum w Katarze za trzysta milionów dolarów^[2].

Rynek sztuki w Bazylei kwitnie. Jednak jak pisała gazeta codzienna „Basel Zeitung” z powodu ogólnego wzrostu cen w Szwajcarii zmalała liczba turystów odwiedzających bazylejskie targi^[3]. Przykładowo całodzienny bilet wstępu na 46. Art Basel wynosił czterdzieści osiem franków, najtańszy posiłek (w postaci hamburgera) można było nabyć za dziesięć franków. Dobrze, że tajlandzki artysta Rirkrit Tiravanija zrealizował na placu przed halami wystawienniczymi zamówiony przez dyrekcję targów projekt artystyczny Do we dream under the same sky (Czy śnimy pod tym samym niebem), polegający na częstowaniu miłośników sztuki, artystów, krytyków, kuratorów darmowym jedzeniem. „You are making the art in real time as you eat and talk to your friends” („Tworzysz sztukę w czasie rzeczywistym, kiedy jesz i rozmawiasz z przyjaciółmi”^[4]) – mówił Rirkrit Tiravanija, który wraz z niemieckimi architektami: Niokolausem Hirschem i Michelem Muellerem oraz fińskim kucharzem Antto Melasniemi sworzył miejsce odpoczynku i refleksji, gdzie przy jedzeniu można było podyskutować o sztuce. Serwowano dania tajlandzko-fińskie, przygotowane zostały z lekko przeterminowanych warzyw i owoców, podarowanych przez lokalne hurtownie oraz sklepy spożywcze. Gdyby nie wykorzystano tych produktów, to zostałyby wyrzucone. W przeciwieństwie do tradycyjnych namiotów gastronomicznych, garkuchnia pod gołym niebem Rirkrita Tiravaniji nie posiadała żadnych stałych godzin otwarcia, menu, ani cennika. Projekt ten uwzględniał alternatywne metody wykorzystania energii słonecznej, poruszał temat konsekwencji geopolityki względem żywności. Mobilizował także do debat i publicznych dyskusji, zainicjowanych przez grupę artystyczną Superflex z Kopenhagi, artystę Tobiasa Rehbergera, filozofa Haralda Lemke oraz kuratora Hansa Ulricha Obrista. Od dwudziestego trzeciego sierpnia 2015 roku Rirkrit Tiravanija będzie gotował i podawał rosyjskiej publiczności pierogi w moskiewskim Muzeum Sztuki Współczesnej Garage. Dasha Zhukova zakupiła bowiem ten utopijny, daleki od komercji, socjalny projekt^[5].

Kolejną atrakcją targów była zaprezentowana na Art Basel Unlimited instalacja Davida Shrigleya zatytułowana Life Model. Praca ta stanowiła też część pokazu solowego tego artysty w National Gallery of Victoria w Melbourne, w Australii. W hali wystawienniczej Unlimited umieszczono trzymetrową plastikową rzeźbę nagiego, nieproporcjonalnego mężczyzny o dużych uszach i długim nosie. Dookoła ustawiono sztalugi oraz krzesła. Każdy z odwiedzających mógł spróbować swych sił w szkicowaniu tego zabawnego modela. Powstałe w wyniku interakcji z publicznością rysunki parodiowały tradycyjną szkołę artystyczną. Natomiast urodzony w 1966 roku w Kamerunie belgijski twórca Pascale Marthine Tayou przedstawił piękną, krytyczną instalację Plastic Tree (Plastikowe Drzewo). Wiszące na bezlistnych gałęziach kolorowe plastikowe worki symbolizowały kondycję konsumpcyjnego społeczeństwa, borykającego się z ogromnymi ilościami zbędnych opakowań po spożytych towarach. Na pokazie Unlimited warszawska galeria Foksal wystawiła propozycję Jakuba Juliana Ziółkowskiego zatytułowaną Imagorea. W przypominającej klatkę ażurowej, drewnianej konstrukcji artysta powiesił gęsto obok siebie sto dziewięćdziesiąt sześć obrazów. Namalowane w latach 2013-15 płótna ukazywały abstrakcyjne kształty form biologicznych, a także portrety i pejzaże odnoszące się do mrocznych głębin podświadomości.

Ogółem w 46. Art Basel wzięły udział dwieście osiemdziesiąt cztery galerie z trzydziestu trzech krajów. Różnorodne prace artystyczne, projekty i filmy prezentowało ponad tysiąc siedemset twórców z różnych krajów świata^[6]. Z Polski zakwalifikowano wspomnianą Galerię Foksal z Warszawy oraz Galerię Starmach z Krakowa. Galeria Starmach udostępniła między innymi instalację złożoną z konceptualnych prac Edwarda Krasińskiego w cenie od osiemdziesięciu tysięcy euro za sztukę. Tegoroczne Art Basel odwiedziło dziewięćdziesiąt osiem tysięcy osób, obrót ze sprzedanych prac wyniósł 1,7 miliarda euro^[7].