Nowo otwarta Galeria to muzeum sztuki nowoczesnej, fotografii oraz architektury i grafiki. Galeria ta jest niezwykła spośród wszystkich niemieckich galerii. Jej niezwykłość przejawia się w fakcie, że wystawiane w niej prace i dzieła powstały w Berlinie pomiędzy rokiem 1870 a dniem dzisiejszym.Tutaj można prześledzić przełom modernizmu wraz z secesją, ekspresjonizmem, dadaizmem, Novembergruppe i wschodnioeuropejską awangardą.
Poprzez ciągłe rozrastanie się kolekcji, przez zakup i otrzymywanie znaczących spuścizn po artystach, powstało pięć działów tematycznych. Są to: zbiór sztuki teraźniejszej, zbiór grafiki, fotografii, architektury oraz archiwa artystów. Razem galeria posiada 700 tys. eksponatów. Obok paru tysięcy obrazów znajduje się tu 10 tys. grafik, rysunki ręczne i akwarele, obszerny zbiór fotografii artystycznych, duża ilość rzeźb, instalacji i objektów, a także prace video i multimedialne oraz modele architektoniczne.
© Ewa Grubinger
Znane osoby to Erich Buchholz, Arthur Segal, Rudolf Belling. Grupa kształtowała życie artystyczne Berlina. Neue Sachlichkeit przedstawiają prace m.in. portrecisty Otto Dix, Georga Grosza, Rudolfa Schlichtera, Christiana Schada, Hannah Höch itd. zaś nowy początek po drugiej wojnie światowej dzieła Hansa Uhlmanna, Wernera Heldta i Alexandra Camaro. Kolejny kierunek artystyczny to abstrakcyjny ekspresjonizm reprezentowany przez Freda Thielera.Dział „sztuk plastycznych” obejmuje ok. 5 tys. prac i składa się w znacznej mierze z obrazów i rzeźb, a w ostatnim czasie także z objektów, environments i instalacji video. Głównymi kierunkami, ułożonymi w kolejności chronologicznej są tutaj: berlińska secesja z dziełami artystów takich jak Lesser Ury, Max Liebermann, Lovis Corinth, Franz Skarbina, Eugen Spiro; awangarda wschodnioeuropejska z dziełami rosyjskich artystów jak Naum Gabo, El Lissitzky, Iwana Puni, Wladimira Burljuka, Wladimira Lebedewa, Alexandry Exter, Alexandra Rodtschenko; Novembergruppe, utworzona w 1918 roku jako reakcja na rewolucję listopadową, której członkami byli artyści, architekci, pisarze oraz kompozytorzy.
Inni artysci w tym zakresie to Hann Trier oraz Emilio Vedova, natomiast w zakresie nowej figuracji lat 60-tych można zobaczyć tu prace m. in.Georga Baselitz, Eugena Schönebeck, Marwan. Co się zaś tyczy sztuki konstruktywnej, to reprezentuje ją George Rickey, Johannes Geccelli, Frank Badur oraz Andreas Brandt, a berlinski realizm ukazuje Klaus Vogelgesang, Arwed Gorella i Wolfgang Petrick. Ostatni kierunek to sztuka współczesna, reprezentowana przez Rainera Fetting, Helmuta Middendorf, Salomé, Heike Baranowsky.
Po zjednoczeniu Niemiec mogły zostać zakupione także dzieła wschodnio-berlinskich artystów. Szczególną rolę grają tutaj całe zestawy dzieł pojedynczych twórców, które można było nabyć poprzez zakup lub darowizne. Do tego należą m.in. komplex dzieł Naum Gabo, nabytki ze spuścizny po Hannah Höch lub litewsko-żydowskiego artysty Issai Kulvianski, oraz komplex dzieł Wernera Heldta i innych.
Szczególną pozycje w zbiorze zajmują: prawie kompletne dzieło Otto Dixa, kolekcja Feldberga, obejmująca ok. 70 autoportretów mniej lub bardziej znanych artystów z lat 20-stych i wczesnych lat 30-stych, które Feldberg nabył poprzez handel wymienny, ponad 250 rysunków Karla Arnolda i ok. 250 rysunków oraz akwarel Paula Goescha, psychicznie chorego artysty, który tworzył na papierze fantastyczne obrazy.
W dziale graficznym galerii znajduje się 15.000 prac na papierze. Tutaj odzwierciedla się różnorodność artystycznych pozycji i graficznej aktywności w Berlinie od 19 wieku do współczesnosci. Znacznie wiekszą część niż grafiki zajmują rysunki. Ich przewaga w zbiorze jest charakterystyczna dla wzrostu znaczenia rysunku, który zdobył w XX wieku obok malarstwa i rzeźby równie znaczącą pozycje. Istotą tego zbioru jest ekspresjonizm drugiej generacji, dadaizm z Hannah Höch na czele, awangarda wschodnioeuropejska oraz nowa rzeczowość.
Najbardziej znaczący przyrost otrzymał dział grafik poprzez darowizne Karsch/Nierendorf, obejmującą ponad 1000 prac, a wśród nich graficzne dzieła Otto Dixa, rysunki Ernsta Ludwiga Kirchnera, akwarele Emila Nolde, drzeworyty Ericha Heckla i Karla Schmidt-Rottluffa oraz wielu innych.
Dział fotografii obejmuje ok. 200 tys. fotografii. Tutaj znajdują się zdjęcia wczesnych berlinskich dagerotypistow aż po fotografie współczesne. Główny punkt kolekcji to fotografie portretowe, fotografie architektoniczne i fotografie miast. Również fotografie krajobrazu, fotografie przedstawiające ośrodki przemysłowe, przedmioty, zdjęcia reklamowe oraz zdjęcia mody znajdują tutaj swoją ważność. Kolekcjonowane są także fotomontaże, fotocollage i fotogramy.Także prace anonimowych autorów oraz zdjęcia amatorskie znalazły tutaj miejsce. Fotografie, które galeria posiada to w dużej mierze oryginały oraz ich autoryzowane powiększenia. Poza tym znajdują się tutaj materiały biograficzne jak np. listy i dokumenty dotyczące życia i pracy poszczególnych fotografów jak np. Marty Astfalck-Vietz, Christiana Borcherta, Ericha Salomona, Herberta Tobiasa und Heinricha Zille, natomiast do rzadkości należą negatywy.
Zbiór architektury został założony w 1987 roku jako niezależny dział i liczy ok. 300.000 planów i rysunków, 2500 modeli architektonicznych, ok. 80.000 fotografii i 800 metrów akt. Istotą tego zbioru są dokumenty dotyczące historii architektury i historii urbanistyki XX wieku, które powstały w Berlinie i dla Berlina, i które zawierają urzędowe archiva z konkursów, plany pozostawione jako spuścizna przez niektórych architektów oraz pojedyncze prace. Udokumentowane są też prace współcześnie działających architektów, do których należą między innymi: David Chipperfield, Zaha Hadid, Josef Paul Kleihues, cieszący się miedzynarodową sławą Daniel Libeskind, Oswald Mathias Ungers oraz Meinhard von Gerkan, współzałożyciel i partner sławnego biura architektonicznego „Gerkan, Marg und Partner“ w Hamburgu. Zbiór ten zaliczany jest do najwiekszych tego rodzaju w Europie.
© Nachlass Otto Bartning TU Darmstadt, Fachgebiet Geschichte und Theorie der Architektur
Die Berlinische Galerie została założona w 1975 roku przez profesora Eberharda Rotersa i od 1995 jest oficjalnie muzeum panstwowym. Przez siedem lat nie miała stałego dachu nad głową ale w październiku tego roku została ponownie otwarta i mieści się teraz w dawnej hali fabrycznej na powierzchni ok. 5 tys. m2 w dzielnicy Kreuzberg. Ze swoim zbiorem galeria odtwarza przebieg artystycznych wydarzeń miasta ostatnich 120 lat ale także wydarzenia po drugiej wojnie swiatowej, podział miasta w czasie zimnej wojny oraz połączenie obu części po 1989. Obok stałej kolekcji galeria oferuje również wystawy specjalne, wykłady, muzykę, oraz filmy. W żadnym innym mieście w Niemczech nie da się odczytac historii kraju na podstawie obrazu miasta tak dobrze jak w Berlinie.Ostatni już dział to archiwa artystów, w skład których wchodzą najróżniejsze dokumenty jak np. korespondencje, manuskrypty, projekty, dokumenty wystawowe, czasopisma, ksiąki i fotografie, należące do artystów, galerzystów i historyków sztuki, którzy przez dłuższy czas lub na stałe żyli i pracowali w Berlinie. Około 1100 pojedynczych archiwów uzupełniają dzieła innych działów i stanowią trzon muzeum. Szczególnie istotny dla archiwum jest klasyczny modernizm, a zwłaszcza artysci, którzy w czasach narodowego socjalizmu uchodzili za zwyrodniałych.
Kinga Wasilewska, 2004
Artykuł ukazał się dzieki dotacji Fundacji Otwarty Kod Kultury
