It Would Be Nice to Do Something Political

Do wernisażu 53. Biennale w Wenecji zostało ledwie kilka tygodni i wszyscy niecierpliwie odliczamy dni pozostałe do uczestnictwa w tym święcie sztuki. W pawilonie polskim zaplanowano wystawę przygotowaną przez Krzysztofa Wodiczkę – artystę i Bożenę Czubak – kuratorkę. Jury obradujące przy warszawskiej Zachęcie wybrało spośród kilkunastu nadesłanych projektów właśnie ten, uzasadniając w następujący sposób: Swój wybór Jury motywuje artystyczną pozycją Krzysztofa Wodiczki, klasyka sztuki światowej oraz aktualnością problematyki społecznej podjętej przez proponowany projekt.

Ostatnio media donosiły nieco obszerniejsze opisy ekspozycji i projektu, którego realizacja przebiega bez zakłóceń i jest w finalnej fazie. Instalacja Wodiczki Ospiti/ Visitors/ Goście tworzy iluzję obcowania z robotnikami myjącymi wielkie, specjalnie zaaranżowane okna. Robotnicy polskiego pochodzenia (bo mówią po włosku z polskim akcentem) przybyli do słonecznej Italii zarobkować lepiej niż w ojczyźnie. Nie sposób nie łączyć koncepcji artystycznej z doniesieniami prasowymi sprzed kilku miesięcy o wykorzystywaniu, a nawet zniewoleniu gości z Europy Wschodniej we włoskich gospodarstwach – włoskich obozach pracy.

Społeczny wydźwięk realizacji nie dziwi skoro jej autorem jest Krzysztof Wodiczko, któremu bliska jest od dawna ideologia neomarksistowska i wynikająca zeń socjologiczna praktyka artystyczna; patrz: Pojazd dla bezdomnych (1987), Laska tułacza (1992), czy seria realizowanych w ostatnich latach projekcji w najważniejszych miastach świata, w tym w Londynie, gdzie na ambasadzie RPA w tympanonie budowli udało się wyświetlić swastykę (1985). Dobre to dzieła i świetne idee, które – działają skutecznie bezpośrednio na świadomość uczestników, czasem lepiej niż natrętna reklama.

Kontekst dla nowej weneckiej idei jest podobnie interesujący. Pogrążona w kryzysie finansowym Stara Europa i Stany Zjednoczone – giganci i symbole potęgi Świata Zachodniego, aktualnie na glinianych nogach, wprowadzają niemal jednogłośnie interwencjonizm państwowy w sferze finansów publicznych. Czas pokaże czy takie remedium przyniesie pożądany sukces i dobre jutro dla ludu / klasy średniej. Nie umniejszam artystycznym pytaniom o społeczną wartość manifestacji artystycznych – są cały czas ważne. Problem tylko, że Biennale w Wenecji nie jest wystawą sztuki niezależnej, która rzetelnie mogłaby podważyć status quo. Wystawa jest finansowana z budżetu państwa i parafowana przez ministra, więc jeśli już coś czyni w zakresie układu sił społeczno-politycznych, to je pielęgnuje. Kuriozalne zatem są wyrazy troski o dobro potencjalnego zjadacza chleba w przestrzeni zbanalizowanej do poziomu krawężnika ideologicznej awantury o “Polsce solidarnej” i “Polsce liberalnej”.

Odwiedzę to Biennale na pewno; czekam z niecierpliwością na wrażenia z wystawy Making Worldsprzygotowywanej przez Daniela Birnbauma. Zachwyca mnie wizja pawilonu amerykańskiego z ekspozycją Bruce’a Naumana, czy walijskiego z muzyczną instalacją Johna Cale’a. Jako miłośnika sztuki neoawangardy, na pewno również Wodiczko nie zawiedzie mnie. Niepokoi mnie jedynie kontekst – łatwo uchwytny i przydatny dla zbanalizowania projektu. Czy prezentacja nie jest symulacją walki, aranżowaną, aby dać poczucie pluralizmu i wolności?

Są na szczęście udane próby wyjścia z tego samego tematu. Przypomina mi się projekt zrealizowany przed dwoma laty również w ogrodach Giardini di Castello w pawilonie norweskim przez artystki Toril Goksoyr i Camilla’e Martens. Na witrynie – jakby sklepowej, widniały olbrzymie zdjęcia dwóch postaci; każda miał nad głową chmurkę dialogową. Pani po prawej “stwierdzała”: It would be nice to do something interesant, druga dopowiadała: something political?. Przed pawilonem siedział zatrudniony na czas wystawy Murzyn, z wiadrem, szmatami i przyrządem do mycia okien (It Would Be Nice to Do Something Political, 2006).