Cyborg intelektualny

O cyborgu, jako połączeniu człowieka z maszyną, od dziesiątków lat napisano już wiele. Współczesna medycyna stanowi jakby rzeczywisty przykład tej symbiozy. W każdym razie w powieściach science-fiction czy w filmie problem ten został rozstrzygnięty bez najmniejszych wahań. Przyszłość rysuje się tam w sposób jednoznaczny.

Chciałbym natomiast zwrócić uwagę na inny aspekt. Otóż, chcąc nie chcąc, uświadamiając sobie lub nie, dla własnej wygody stajemy się cyborgami intelektualnymi, bez potrzeby realnych implantów realizujemy to w przestrzeni mentalnej.

Wyższość człowieka-maszyny nad homo-sapiens w sprawności fizycznej i długotrwałości życia jest „faktem” niemal sprawdzonym. Cena, jaką za to zapłacimy, zaczyna się już uwidaczniać od pewnego czasu.

Człowiek jest autonomiczny, co oznacza, że w swoim myśleniu i działaniu kieruje się swoim prawem (mimo że często narzuconym – ale może się przeciwstawić). Cyborg intelektualny jest zależny, prawa jego rozumowania pochodzą z zewnątrz, jest wspierany lub sterowany przez „innych”, w różnych dziedzinach, w tym głównie przez propagandę i reklamę. Bez konieczności chirurgicznych zabiegów, jesteśmy spleceni z różnymi maszynami lub ich końcówkami. Weźmy np. telefon komórkowy. Nowe generacje nie mogą żyć bez niego. Są całkowicie zależne od technologii, nie mogą funkcjonować bez bycia częścią zbiorowej cyberprzestrzeni. Znamy doskonale panikę, gdy zapomnimy go zabrać, albo, co nie daj Boże, zgubimy. Świat zatrzymuje się i staje się płaski, czterowymiarowość znika, nie da się żyć. To samo dotyczy Internetu – gdy coś się popsuje, odetną (niezapłacone) połączenie lub elektryczność – zaczynamy dusić się w czterech ścianach, zamknięto nam okno na świat. To samo dotyczy walkmanów, różnego rodzaju odtwarzaczy, GPS-ów itp. Z jakąż ochotą (oczywiście pod warunkiem, że za darmo :) całe pokolenia pozwoliłyby sobie wszczepić to do ciała, byleby się już z nimi nie rozstawać. Oczywiście wiemy a jeżeli nie, to się domyślamy, że doświadczenia już trwają! Niedługo pod pozorem usprawnienia i ujednolicenia wielu życiowych operacji, połączy się w jedno wszystkie „karty”: bankowa, tożsamości, tramwaju czy metra, telefonu, zdrowia, członkowska… A nieco później wszczepi się pod skórę. I będziemy szczęśliwi gdyż tak ma być. Nie wspominam już o telewizji, która będąc obecna w tle naszego codziennego życia, od lat zastąpiła odbiór dialektyczny na korzyść stymulowania postaw w zależności od narzucanych trendów. Napisano i pisze się ciągle setki tekstów na ten temat.

W całej tej przestrzeni toczy się od dawna podskórna walka. Walka o wolność intelektualną, walka między jednostką a przysłowiowym Wielkim Bratem. Korporacje i zależne od nich rządy usiłują dla korzyści finansowych i politycznych zawładnąć mózgami. W świecie gdzie społeczeństwa zastąpiono systemami a psychologię: komunikacją i zarządzaniem stresem, nieunikniona technologizacja życia jest obszarem zmagań, fundamentalnych dla kierunku rozwoju ludzkości.

Nowe technologie zmieniają naszą wrażliwość, zmieniają tym samym kulturę życia zależną od szybkości ich asymilowania. Pozwala to mniejszości, która zawładnęła kanałami połączeń i przekazów dystrybuować wiedzę lub jej interpretacje dla swoich celów. Odbywa się to między innymi przez coraz to nowe systemy software i maszyny je wdrażające, którymi, chcąc nie chcąc, musimy się posługiwać, aby nadążyć za otoczeniem, od którego jesteśmy z kolei zależni. Kółko się zamyka.

Ale czy zamyka się również inna, alternatywna przyszłość? Nie myślę oczywiście o „nośnych” filozofiach rodem z bliskiego i dalekiego wschodu, religiach i innych scjentologiach, które są sektami z przeciwnego bieguna, usiłującymi również zawładnąć naszym rozumem i „duszą”.

Od początku powstania Internetu, który jest najobszerniejszym polem walki cyberkultury, pojawiają się różnego rodzaju opinie na ten temat. Jedną z najważniejszych jest głos pioniera rzeczywistości wirtualnej, Jarona Laniera, który już od lat przestrzega przed krótkowzroczną pychą podlegania technologicznej łatwości, która może doprowadzić do masowego samoubezwłasnowolnienia. Jest to teoria o tyle cenna, że nie narzuca jednoznacznych operacyjnych rozwiązań, ale daje podstawy orientacyjne do szukania dróg bez negowania istoty rozwoju technologicznego.

Nadzieję może budzić fakt, że natura obecnych technologii nie pozwala z samej swojej istoty utrzymywać „mocodawców” w stanie solidnego trwania. Ostatnie kilkadziesiąt lat pokazały z jaką szybkością rosną i zawalają się monopole imperiów technologicznych np. IBM czy pewnie wkrótce Microsoft. Z drugiej strony unifikacja narzędzi a raczej ich systemów eksploatacji, uzależnia masowego odbiorcę od sterowanej konsumpcji. Wyjściem może być nieustanna zmiana, fragmentacja, wielokulturowość, akcje i struktury na lokalną skalę, stosowanie dialektyki jako formy.

Myślę, że jednym z obecnie możliwych rozwiązań w obronie alternatywnego świata, jest używanie „ich” narzędzi z „naszą” świadomością. Intelektualni cybordzy, żyjemy w przestrzeni mentalnej, zależnej od wymiaru naszego rozumowania, które jest zdominowane percepcją i impulsami pochodzącymi prawie całkowicie z zewnątrz.

Zapytasz Czytelniku czy to ma coś wspólnego ze sztuką? Oficjalnie nic, ale to zależy tylko od Ciebie.