Picie kawy w Polsce to trochę jak kąpanie się w Wiśle – niby można, ale po co. Przyjemność wątpliwa, a skutki uboczne mogą wkrótce dać się we znaki. To, co u nas nazywa się kawą, jest zazwyczaj lekko kwaśne, niezbyt dobrze wyprażone i cenowo nieadekwatne do jakości. Wiadomo, że czasami człowiek musi, bo inaczej się udusi; wiadomo, że jak się wie, gdzie szukać trafiają się i perełki, najczęściej proweniencji włoskiej, co nie znaczy, że oprócz włoskiej nazwy zachowują również pełnię włoskiego smaku.
Są też palarnie kawy. Jednak mimo licznych wypraw poszukiwawczych nie zdobyłam w żadnej z nich skarbu w postaci kawy nadającej się do przyrządzenia w dżezwie. Dżezwa, po polsku tygielek, to mały garnuszek, zwężający się ku górze, z długą rączką i dzióbkiem umożliwiającym takie nalewanie napoju, by fusy zostały na dnie garnuszka. Sam przedmiot jako taki bywa w kuchni bezcenny, można w nim ugotować mleko, jajko, sos, stopić czekoladę – dotychczas nie udało mi się tylko ugotować spaghetti. Tak wygląda garnuszek w wersji domowej. W wersji bośniackiej, kawiarnianej, rzeczony tygielek jest fikuśny, malutki, ozdobiony ornamentami. Do tego w komplecie tacka i malutkie filiżaneczki bez uszka. I koniecznie lokum, czyli lokalna odmiana rachatłukum.
Taka kawa w Bośni jest tania jak barszcz, dostępna nawet na stacjach benzynowych , niezmiennie przerażająco słodka i wybitnie aromatyczna. I oczywiście nazywana „bośniacką kawą” (czyli „kahvą”), chociaż większości rodaków skojarzy się (i słusznie) z kawą po turecku. Przyrządzenie tego cuda wymaga doświadczenia, ostrożności i czasu – kawę gotuje się w tygielku, czekając, aż pojawi się piana, która zacznie się podnosić. Wtedy należy błyskawicznie zdjąć dżezwę z gazu (niestety, kuchenka elektryczna w tym temacie pozostaje daleko w tyle, o płycie indukcyjnej nie wspominając), poczekać, aż piana trochę opadnie i postawić garnuszek z powrotem. Czynność tę powtarza się trzy razy.
Nie tylko Bośnia kawą stoi. W Bułgarii, w miejscowości Triawna kawę po turecku przygotowuje się na piasku. W Chorwacji kawy po turecku nie pije się w kawiarniach, ale robi się ją w domu. W dodatku chorwackie mieszanki, chociaż nie tak aromatyczne jak bośniackie, świetnie nadają się do tych celów, dlatego każdorazowy powrót z południa w moim przypadku oznacza dodatkowe obciążenie bagażu dwoma kilogramami mielonej kawy. Za to w Chorwacji, podobnie jak w Serbii, dzień zaczyna się od kawy w kawiarni. Lokale zapełniają się już o 8 rano i nie pustoszeją do wieczora. Wyjście na kawę jest najprostszym sposobem wypoczynku, spędzenia wolnego czasu z przyjaciółmi, złapania chwili oddechu w ciągu dnia, a powiedzenie „chodźmy na kawę” nierzadko występuje bezpośrednio po „cześć!”. Kawę pija się zawsze, do wszystkiego i ze wszystkimi. Herbata zarezerwowana jest dla chorych – pod warunkiem, że w ogóle jest w kawiarni dostępna, przy czym i tak będzie to herbata owocowa lub ziołowa, czarnej po prostu nie ma i koniec.
Pod względem finansowym dla miłośnika kawy rajem jest Bułgaria. Na ulicach miast i wsi stoją tam automaty, które mielą ziarno i przygotowują pyszną kawę, dosłownie za grosze. Espresso wypite w kawiarni jest o wiele droższe i bez porównania gorsze, trochę jak to nasze, północne. Chociaż to nie może być kwestia szerokości geograficznej, najwięcej kawy w Europie piją Finowie. Prawdopodobnie jest bardzo dobra. Prawdopodobnie.
